Unieke gietijzeren grafmonumenten in Assen van instorting gered

ASSEN - Het had zeker niet nog eens vijf jaar moeten duren. Dan waren de graven door ijzerrotting ingestort, aldus de Stichting Noorderbegraafplaats. Maar met 45.000 euro van de gemeente Assen lijken twee bijzondere grafmonumenten op het historische kerkhof voor instorting behoed.
Het gaat om twee gietijzeren grafmonumenten, van de welgestelde families Brumsteede en Servatius-Van Bulderen, die zo'n 150 jaar oud zijn. Beide graven zijn rijksmonument.

Uniek

Het graf Brumsteede, uit 1879, is zelfs uniek voor Nederland. Het is het grootste neogotische gietijzeren grafmonument van ons land en het ijzerwerk is gegoten door de Asser ijzergieterij. Het heeft torentjes, met daartussen sierlijk ijzerwerk in neogotische vorm. Het graf Servatius is iets minder groots, met minder gietijzeren ornamenten, en dateert uit 1860. "We vermoeden dat Hilarius Brumsteede het niet kon laten, om toch even een tikje grootser uit te pakken met zijn grafmonument", zegt voorzitter Jan Lagendijk van de Stichting Noorderbegraafplaats.
Beide families zijn welgesteld. Ze hebben flink geld verdiend in Nederlands-Indië, met aandelen in theeplantages. Als ze terugkomen naar Assen, en daar vervolgens ook hoge bestuursfuncties bekleden, hebben ze zoveel geld, dat ze daarmee op de Noorderbegraafplaats grond aankopen voor hun familiegraven. Daar maken ze grote gietijzeren grafmonumenten van.

Prominente plek

De families Servatius en Brumsteede zijn zelfs ook met elkaar verweven. Zo trouwt de dochter van toenmalig Asser wethouder Gerard Pieter Servatius, Martina Everhardina, met Hilarius Augustus Mijnardus Brumsteede. Beide graven, Servatius en Brumsteede, liggen ook pal naast elkaar op een prominente plek, op de kop van de Noorderbegraafplaats.
De Stichting Noorderbegraafplaats, die met zo'n veertig vrijwilligers de historische begraafplaats zoveel mogelijk in ere probeert te herstellen, trok al herhaaldelijk bij de gemeente Assen aan de bel, over de slechte toestand van beide gietijzeren graven. "Er is al veel van het graf Brumsteede vergaan, door ijzerrotting. Als we nog langer wachten, stort het torentje helemaal in elkaar", aldus Lagendijk.

Losse grafonderdelen

In de tachtiger jaren is het gietijzeren hekwerk rond het grafmonument al deels ingestort. "Door corrosie waren sommige delen zo aangetast, dat er geen houvast meer was", vertelt technisch directeur Lukas Kwant. Vijfenzeventig procent van de losgeraakte grafonderdelen heeft de Stichting nog. "Opgeslagen in ons baarhuisje. Maar als er straks gerestaureerd wordt, zal het graf Brumsteede bijna weer compleet zijn", glundert Kwant.
Maar de 45.000 euro van de gemeente lijkt niet genoeg om beide graven volledig te herstellen. "We zijn hartstikke blij met dit geld natuurlijk. Maar het graf van Brumsteede, waar toch wel heel veel aan mankeert, is qua restauratiekosten begroot op zo'n 40.000 euro en Servatius op 15.000. Dus komen we tekort. Maar de wethouder heeft gezegd dat hij niet op een paar duizend euro kijkt. Dus als de aanbesteding voor deze klus uiteindelijk ook nog wat meevalt, moet het lukken. Zo niet, dan is Brumsteede toch echt het meest dringend, en kijken we wat er overblijft voor Servatius", vertelt Lagendijk.

Olielamp zoek

Van het graf Brumsteede ontbreekt trouwens nog wel een belangrijk ornament. Bovenop het tentdak, wat ook volledig verweerd was en daarom ontbreekt, stond ooit een soort doodslamp. "Het is qua vorm een olielamp, maar de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed beschrijft het als doodslamp. Maar het is toch echt een olielamp, die in de begrafeniscultuur symbool staat voor eeuwig licht en verwijst naar eeuwigheid en onsterfelijkheid", zo heeft Kwant beschreven in een grondig studiewerkje naar beide graven.
"Maar het is een wat duister verhaal geworden, want die lamp is al jaren spoorloos. Die zou ik toch dolgraag straks na de restauratie weer op het herstelde tentdak willen zien", aldus Kwant. "Dus wie hem toevallig in huis heeft...we houden ons zeer aanbevolen."

'Specialer dan hunebedden'

Beide mannen van de Stichting Noorderbegraafplaats hopen dat restauratie van beide gietijzeren grafmonumenten niet al te lang meer op zich laat wachten nu het geld er is. "Het heeft echt haast. En als het allemaal klaar is, kun je er zeker speciaal toeristen voor verwachten. Ook de afgelopen jaren zijn er al veel mensen uit het Westen hier op bezoek geweest, toeristen met een speciale voorliefde voor de funeraire cultuur, want hier staat echt iets bijzonders."
Volgens Kwant hebben heel veel mensen niet door dat de provinciehoofdstad iets heel speciaals in huis heeft met het graf Brumsteede. "Zal ik eens wat zeggen? Dit grafmonument is specialer dan de hunebedden. Daar hebben we er heel veel van in Drenthe, maar van dit hoge gietijzeren graf is maar eentje in heel Nederland", besluit Kwant.

Heb je een nieuwstip, nieuwe informatie óf heb je een foutje gespot? Stuur een bericht, foto of filmpje via WhatsApp of mail de redactie.