Vier Drentse gemeenten willen een raadsprogramma: is dat slim?

Het is een nieuw fenomeen in het lokale bestuur: meer contact met inwoners en een breed gedragen raadsprogramma. Maar waarom eigenlijk? En vooral: wat is een raadsprogramma?

Normaal hebben gemeenten een coalitieprogramma. Daarin maken traditioneel gezien de politieke partijen die de verkiezingen gewonnen hebben, een beleidsplan voor de komende vier jaar. Dat kan, want die politieke partijen vormen samen een meerderheid in de gemeenteraad. De overgebleven partijen, de oppositie, kunnen dan kritiek uiten op het gekozen beleid.

Na de laatste gemeenteraadsverkiezingen blijkt dat gemeenteraden vaker een nieuwe manier gebruiken om dat beleidsplan te maken. Geen coalitieprogramma, maar een raadsprogramma. En daarvoor is niet een deel van de raad, maar zijn alle fracties nodig om het beleidsplan in elkaar te zetten en zo tot een compromis te komen.

Bij een raadsprogramma worden dus veel meer partijen betrokken, dan eigenlijk noodzakelijk is. Een stuk lastiger om voor elkaar te krijgen, zou je zeggen. Waarom is deze nieuwe vorm dan ineens zo populair?

"Daar zijn verschillende verklaringen voor", zegt hoogleraar bestuurskunde Caspar van den Berg. "Aan de ene kant zie je bij veel gemeenten dat het partijpolitieke landschap versplinterd. Dus er is niet één grote politieke partij die er twee andere partijen bij kan nemen en dan een meerderheid vormt."

Met een raadsprogramma kan er, zelfs met heel veel kleine politieke partijen, toch een eenheid komen.

"Een andere verklaring is dat men het vaak even helemaal over een andere boeg wil gooien, als er in een gemeente lang sprake is geweest van spanningen of conflicten", zegt Van den Berg. "In zo'n gemeente zou het meer voor de hand liggend zijn dat met deze vorm geëxperimenteerd wordt, dan in een gemeente waar het altijd al goed liep."

In hoeverre is dat experimenteren dan een goed idee? Volgens hoogleraar Van den Berg kan een gemeente in vier jaar tijd meer resultaat boeken met een raadsprogramma, omdat de partijen meer met elkaar samenwerken.

Maar er zijn ook een paar nadelen. Zo neemt de partijpolitieke herkenbaarheid af van het college, omdat iedereen een beetje verantwoordelijkheid draagt voor het beleidsplan van de komende vier jaar. Door die gedeelde verantwoordelijkheid is ook minder goed duidelijk wie er op kan worden afgerekend als iets mis gaat.

De komende maanden gaan de politieke partijen in deze vier gemeenten met elkaar onderhandelen over het raadsprogramma. De jaren daarna moet blijken of deze nieuwe manier van besturen een blijvertje is in het lokale bestuur of een hype.