Bijzondere ontdekking: in Wittelte stonden twee Middeleeuwse kastelen

Witto Wittelte Diana Spiekhout kasteel
Jan van Doesburg en Diana Spiekhout in Wittelte © RTV Drenthe
Vanaf de Wittelterweg in Wittelte kun je in het weiland Wittesheuvel zien liggen. Een verhoging in het landschap is het enige dat er op wijst dat hier vroeger een kasteel heeft gestaan. Maar nu blijkt dat dit niet het enige Middeleeuwse kasteel was in de omgeving.
Diana Spiekhout kwam er tijdens haar promotieonderzoek aan Rijksuniversiteit Groningen achter dat in Drenthe en Overijssel in de Middeleeuwen veel meer kastelen hebben gestaan dan gedacht. In totaal vond zij in dit gebied 134 burchten, adellijke huizen en versterkingen.

'Iets heel bijzonders'

Wittelte sprong eruit, omdat ze hier niet één, maar twee kastelen vond. "Er is hier iets heel bijzonders aan de hand", zegt Spiekhout. "Rondom Wittelte liggen twee verdedigingswerken die ook nog samen een grote wal vormen. Eigenlijk werd het hele dorpje beschermd."
Inwoners van Wittelte vermoedden al langere tijd dat er op Wittesheuvel ooit een kasteel heeft gestaan, maar het tweede is helemaal nieuw. Spiekhout: "Het is heel spannend, heel mysterieus en heel bijzonder. Als je hier rondloopt en je realiseert dat al die geschiedenis hier geweest is in het zo mooie en rustige Wittelte."

Een geschreven bron

Spiekhout onderzocht luchtfoto's en hoogtekaarten en zag daarop bepaalde structuren in het landschap. Zo zag ze op de kaarten duidelijk de ronde vorm van Wittesheuvel. Maar ook aan de zuidwestkant van Wittelte vond ze een verdedigingswal en een gracht waar niemand iets van wist.
"Een select gezelschap wist er waarschijnlijk wel van, maar het is in vergetelheid geraakt", zegt Spiekhout. Haar bevindingen worden ondersteund door een geschreven bron van dr. L.J.F. Janssen uit 1848. Hij schrijft in een boekje genaamd Drentsche Oudheden over twee versterkingen in deze omgeving.
De vondst wekte ook de interesse van archeoloog Jan van Doesburg van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, die in de jaren 90 uitgebreid onderzoek deed naar kastelen in Drenthe. Van Doesburg: "Het is heel bijzonder, want we kennen in Drenthe heel weinig van dit soort kasteelcomplexen. En dan nu twee in een dorp."
(Bekijk hier de reportage over de kastelen in Wittelte. Het verhaal gaat verder onder de video)
In Wittelte zou in de Middeleeuwen een groot kasteel hebben gestaan

Geen sprookjeskasteel

Zo'n kasteel leek trouwens niet op een sprookjeskasteel. De zogeheten mottekastelen die hier stonden waren gebouwd van hout, maar wel effectief tegen vijanden. "Het waren eenvoudige opgeworpen heuvels met een gracht eromheen en daarbovenop waarschijnlijk een houten toren", zegt Van Doesburg. "In andere delen waren die torens soms van baksteen of natuursteen, maar in Drenthe waren ze vaak van hout."

Archeologisch rijksmonument

Om de geschiedenis van Wittelte te ontrafelen is archeologisch onderzoek nodig. Daarvoor zouden archeologen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed kleine gaten moeten graven in de grond. Als dat gebeurt zou het tweede kasteel, net als Wittesheuvel, een archeologisch rijksmonument kunnen worden.
"We zitten met de Erfgoedwet, dus we mogen niet zomaar gaan graven", zegt Spiekhout. "Maar ik hoop wel dat we in de toekomst wat meer duidelijkheid krijgen over dit gebied."
In Nederland zijn 1.500 archeologische rijksmonumenten. De meeste van die monumenten in Drenthe zijn hunebedden. "Dit complex in Wittelte zou een heel mooie aanvulling op ons monumentenbestand kunnen zijn", zegt Van Doesburg. "Dus ik denk dat we hier archeologisch onderzoek zouden kunnen verrichten."
Mottekasteel Wittelte
De reconstructie van een mottekasteel in het Duitse Lütjenburg. © Door Cumulus, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=3778924

Heb je een nieuwstip, nieuwe informatie óf heb je een foutje gespot? Stuur een bericht, foto of filmpje via WhatsApp of mail de redactie.