Provinciehuis 30 jaar geleden bezet

PROVINCIE - In de ochtend van 13 maart 1978 vallen om kwart over tien drie Molukkers het provinciehuis van Drenthe in Assen binnen. Enkele aanwezigen, waaronder de Commissaris van de Koningin A.
P. Schilthuis, weten zich te redden door naar buiten te springen. In totaal worden 16 vrouwen en 55 mannen gegijzeld. De actie kost uiteindelijk het leven van provinciaal planoloog Ko de Groot en gedeputeerde Jacob Trip.
Drie jonge mannen hebben hun taxichauffeur gedwongen tot aan de voordeur te rijden, ze hebben hem als eerste gijzelaar mee het gebouw in genomen, en vervolgens een kantoortuin op de eerste verdieping bezet. De daar aanwezige ambtenaren worden met wapens bedreigd en in gijzeling genomen. Bovendien worden ambtenaren en bestuurders uit hun kantoren op de eerste verdieping gehaald en aan het gezelschap toegevoegd. Na een uur wordt binnen en buiten duidelijk dat het niet om kinderspel gaat: er wordt een man doodgeschoten, zijn lichaam uit het raam gegooid. Het is planoloog Ko de Groot, die tegenstribbelde toen hij met zware bureau's de toegangsdeur moest barricaderen. Hij wordt eruit gepikt en in het raam doodgeschoten. De kapers zijn agressief en opgefokt, ze dreigen dat er meer slachtoffers vallen.
De radio
In de kantoortuin is een radio, die permanent aanstaat en dus ook nieuws over de gebeurtenissen in Assen geeft. De nieuwsdienst meldt dat gedeputeerde Londo onder de gegijzelden is. Dat blijkt niet te kloppen, want hij is die dag thuis gebleven. De kapers geloven dat maar half. Later meldt de radio de namen van twee andere provinciebestuurders, Huizinga en Trip. Die zijn er wel. De kapers wijzen hen aan als de eerstvolgende slachtoffers. Ze zullen sterven als de autoriteiten zullen weigeren de eisen in te willigen.
Die eisen zijn ook spoedig bekend, want de kapers hebben ze de vorige avond per post aan enige media verstuurd. Ze vragen de vrijlating van alle Zuid-Molukkers die wegens vorige acties gevangen zitten, een vrije aftocht per bus naar Schiphol en een bedrag van 13 miljoen dollar. Ze stellen een ultimatum tot de volgende dag, 14.00 uur, daarna gaan ze gijzelaars doodschieten.
Niet alleen in het Provinciehuis is de spanning ondraaglijk. Ook in twee crisiscentra is iedereen van de ernst van de situatie doordrongen. In Den Haag is de nieuwe minister van Justitie Job de Ruiter 'in charge', bijgestaan door collega Wiegel van Binnenlandse Zaken. In Assen is procureur-generaal Van der Feltz voorzitter van het beleidsteam, met Justitievoorlichtster Toos Faber als invloedrijk collega. Ook Tineke Schilthuis is aanwezig. Dat is opvallend, want de Drentse commissaris van de Koningin is zelf op het nippertje aan gijzeling ontsnapt: ze kon door het raam haar kamer verlaten en zich via een richel, drieëneenhalve meter boven de grond, in veiligheid stellen. Ze kent bijna alle gijzelaars binnen persoonlijk, sommigen zelfs zeer goed, maar dat is geen beletsel voor deelname aan het beraad over het te voeren beleid.
De avond
Binnen in de kantoortuin luwt de spanning enigszins omdat de kapers zich ontspannen en lekkere dingen ronddelen. Er zijn veel details over de gebeurtenissen bekend geworden, omdat provincievoorlichter Cor Rodenburg aantekeningen maakt. In het boek van Peter Bootsma, "De Molukse Acties'', wordt daar uitvoerig uit geciteerd. Wat Rodenburg niet weet, is dat die nacht al een eenheid mariniers rond het gebouw sluipt om de zaak te verkennen. Ze verblijven in de fietsenstalling, vlak bij de ingang. Ze weten dat de gespannen situatie en de dreigende executies kunnen leiden tot een spoedig bevel tot gewapende actie. Commandant Y. Stuitje maakt zich daar zorgen over, omdat er bijzonder weinig informatie is over de situatie binnen. De verkenningen leveren maar een pover resultaat op.
Er is een aantal opmerkelijke verschillen met eerdere kapingsacties. Er is, zoals gezegd, een radio zodat de kapers precies de resultaten van voorlichting en nieuwsgaring kunnen volgen. Voorts is er direct contact mogelijk met de buitenwereld. Voor het slapen gaan mogen de meeste gijzelaars even naar huis bellen om te zeggen dat alles goed gaat. De volgende dag wordt de telefoon ook gebruikt voor rechtstreekse onderhandelingen met het beleidscentrum. Deze omstandigheden geven de kaping een andere en gevaarlijke dynamiek, zoals op dinsdag zal blijken.
Dinsdag
Er komen dinsdagochtend al bemiddelaars in actie. Twee jonge Molukkers, Noes Solissa en Abé Manuputty, komen onverrichterzake weer naar buiten, al hebben ze wel één vrijgelaten gijzelaar bij zich: een Moluks meisje. De klok kruipt richting twee uur, dan zal het ultimatum aflopen, er dreigt een bloedbad. Gedeputeerde Huizinga en griffier Postema vragen de kapers toestemming zelf eens rond te bellen om te proberen een oplossing te bereiken. Huizinga weet per telefoon het beleidscentrum te bereiken, en hij krijgt commissaris Schilthuis aan de lijn. Die komt in een zeer moeilijk parket. Huizinga zegt: "Jij moet ons leven redden, jij moet zorgen dat die bus er komt." Schilthuis zegt dat ze daar niet over kan beslissen en probeert tijd te winnen.
Griffier Postema beschikt over een telefoonboekje met bijzondere nummers, en zo weet hij een nummer in Den Haag te draaien waarop hij direct met de minister-president wordt doorverbonden. Hij smeekt Van Agt de eisen van de kapers in te willigen en zo levens te sparen. Ook Van Agt zegt dat hij moet overleggen. Postema roept, zodat iedereen in de kantoortuin het kan horen: "Meneer Van Agt, dat kunt u niet menen. Weet u wel wat u ons aandoet?" Het is in al die gijzelingsacties niet eerder gebeurd: rechtstreekse telefoongesprekken tussen gegijzelden en verantwoordelijke autoriteiten. Het heeft wel effect, want de besluitvorming gaat nu heel snel. Procureur-generaal Van der Feltz vraagt en krijgt vrij mandaat voor gewapend ingrijpen door de mariniers. Hij mag daar in Assen zelf de beslissing nemen als hij de situatie daar rijp voor acht. Minister De Ruiter geeft daarmee althans een deel van de beslissing uit handen, maar niet de eindverantwoordelijkheid. Van der Feltz is zelf vastberaden. Tegen collega-beleidsteamlid Toos Faber zegt hij dat hij het risico zal nemen. Als de actie fout afloopt zal hij onmiddellijk aftreden.
De afloop
De beslissing wordt alleen maar bespoedigd omdat de gedeputeerde Huizinga en de griffier Postema de beleidsmakers in Assen en Den Haag blijven bestoken met smeekbeden om een bus te sturen en een vrijgeleide te geven. Het ultimatum schuift uiteindelijk op naar kwart voor drie. De gijzelaars gaan in gebed, de beide gedeputeerden en de griffier zijn ervan overtuigd dat hun leven ten einde loopt. Een van de kapers schuift een stoel bij voor Jacob Trip, die in tranen is. Even later is er weer telefonisch contact, nu met een psychiater van Justitie die gelooft dat er nog iets te bemiddelen valt. Dan klinkt er tijdens een telefoongesprek met de griffier een schot in de kantoortuin, waarop Postema, met opzet, de hoorn laat vallen. Daardoor lijkt het aan de andere kant van de lijn of er opnieuw slachtoffers zijn gevallen. Het is het beslissende moment. Baron Van der Feltz neemt de beslissing. En Commissaris van de Koningin Schilthuis zou instemmend hebben geknikt, al weet ze zich dat niet meer te herinneren.Ook Toos Faber is het ermee eens, het codewoord ''bingo'' wordt doorgegeven aan commandant Stuitje van de BBE, de Bijzondere Bijstands Eenheid die met de operatie is belast. De mariniers sluipen naar binnen, de trap op en komen voor de deur van de kantoortuin. Met een handgranaat, een zogenaamde aanvalsgranaat, zorgen ze dat de glaswand eruit gaat en dat het meubilair in het rond vliegt. Er wordt geschoten, zowel door de Molukkers als door de kapers. Er vallen gewonden. Het ergst is gedeputeerde Trip eraan toe. Hij lijkt aanvankelijk te overleven maar zal een maand later toch overlijden. Uit onderzoek blijkt dat de kogel die hem raakte door een Molukker moet zijn afgevuurd.
De opluchting
Het Molukse Zelfmoordcommando van drie man wordt overmeesterd. De opluchting in het provinciehuis is niet te beschrijven. De bevrijde gijzelaars moeten nog even in hun benauwde veste blijven, eerst doorzoeken de mariniers de andere vertrekken op de aanwezigheid van méér Molukse daders. In de kamer van commissaris Schilthuis denken ze iemand aan te treffen, ze zien iets bewegen. Ze gooien ook hier een handgranaat naar binnen, waardoor het interieur van de kamer flink wordt beschadigd. Er blijkt niemand binnen te zijn geweest, het raam stond nog open sinds de vlucht van de commissaris, de vorige ochtend.
Opluchting is er ook bij de beleidsmakers. Minister De Ruiter zal later geprezen worden voor zijn kordate optreden (het is dan nog niet bekend dat hij de beslissing feitelijk had gedelegeerd naar procureur-generaal Van der Feltz, die niet hoeft af te treden). De operatie is geslaagd, al vindt commandant Stuitje achteraf dat er veel meer slachtoffers hadden kunnen vallen omdat hij over zo weinig informatie beschikte en dus enorme risico's heeft genomen. Van enig begrip voor deze gijzelingsactie is nergens meer sprake, zelfs niet in Molukse kring. De drie daders, die werkelijk bereid waren hun leven te geven bij deze actie, werden tot vijftien jaar gevangenisstraf veroordeeld. In het boek "De Molukse Acties" zegt een van hen dat hij inmiddels anders is gaan denken: vechten voor het Molukse ideaal moet je dáár doen, in de Molukken, hier in Nederland valt daarvoor niets te bereiken.
Naar gedeputeerde Jacob Trip is een fietspad tussen Rolde en Borger vernoemd. Hij richtte hij in 1945 de CHU-afdeling in Nieuw-Buinen weer op. Trip was meteen provinciaal actief, wat leidde tot zijn verkiezing als hoofdbestuurslid van de CHU. Hij werd ook HB-lid van de Veenkoloniale Boerenbond. In 1948 werd hij lid van de raad van Borger, in 1962 van Provinciale Staten. In 1968 werd hij verkozen tot lid van Gedeputeerde Staten in de vacature-Dekker. Hij bedankte toen voor tal van landelijke functies en voor het raadslidmaatschap. Als gedeputeerde kreeg hij in zijn portefeuille waterstaat, wegen, kanalen en de ruilverkavelingen. Daarnaast bekleedde hij nog een aantal regionale en landelijke functies.
Bron: Peter Bootsma (en Hans Dortmans), De Molukse Acties, Amsterdam, 2000
Encyclopedie Drenthe/ Polygoon-journaal/

Heb je een nieuwstip, nieuwe informatie óf heb je een foutje gespot? Stuur een bericht, foto of filmpje via WhatsApp of mail de redactie.