Zoek het uit! - Wat zijn de Drentse tradities rond Oud & Nieuw?

29 december 2017, 11:37 • 5 minuten leestijd

Carbidschieten is één van de Drentse nieuwjaarstradities (Rechten: ANP / Rick Nederstigt)

ASSEN - Vuurwerk en oliebollen, of carbid en knieperties? Het is bijna zo ver, het einde van het jaar komt steeds dichterbij. Wat doet Drenthe met Oud & Nieuw?

Voor onze nieuwe rubriek

Zoek het uit!

gingen wij op zoek naar echte Drentse nieuwjaarstradities. Van knallen met carbid tot het bakken van knieperties, de Drenten hebben zo hun eigen manier om de jaarwisseling te vieren.

Waar en wanneer het precies ontstaan is, weet niemand. In verschillende delen van het land, en vooral in Drenthe wordt het nieuwe jaar welkom geheten met luid geknal. En niet alleen van vuurwerk, maar vooral van de melkbussen met carbid.

Dit gebruik komt waarschijnlijk nog uit de tijd van de Germanen met hun viering van de winterzonnewende, hoewel er toen nog geen carbid verkrijgbaar was. Carbid werd vóór de Tweede Wereldoorlog gebruikt voor fietsverlichting. Ook werd het door de meeste dorpssmeden gebruikt om te lassen. Er was dus eenvoudig aan te komen. Melkbussen waren op het platteland ook ruim voorhanden.

Knallen tijdens het achtste Open NK carbiddarten in Tiendeveen

Open NK Carbiddarten in Tiendeveen

Het Carbidschieten is in 2014 als vijftigste traditie geplaatst op de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed in Nederland

Traditioneel worden knieperties, of ijzerkoeken, in het oude jaar gegeten. Het platte, zoete koekje staat symbool voor het jaar dat geweest is. Het is afgerold en je kunt het helemaal overzien. In tegenstelling tot de knieperties, eet je de rollegies juist in het nieuwe jaar. Het koekje staat voor het opgerolde jaar, het grote onbekende is verborgen in het rolletje. Voor beide wafeltjes gebruik je een ander beslag.

Recept knieperties:
Ingrediënten:
* 1 pond tarwebloem
* 1 pond witte of basterd suiker
* 4 eieren
* 150 gram boter
* 1 zakje vanillesuiker
Bereiding:
Boter, suiker en vanillesuiker zacht roeren, de eieren kloppen en bij de boter en suiker doen, daarna de bloem toevoegen. Roeren en kneden tot het een smeuïge massa is. Met een theelepeltje het mengsel op een bakijzer doen en bakken (balletjes draaien kan ook).

De koekjes hebben in 1770 gezorgd voor rellen in Coevorden. Het plaatselijke bestuur probeerde te voorkomen dat hun burgers op Nieuwjaarsdag knieperties uitdeelden aan de zogenoemde nieuwjaarslopers. Op oudejaarsdag werd het raadhuis belegerd door een woedende volksmenigte, aangevoerd door de ijzerkoekenbaksters. De heren bestuurders gaven toe, maar daarmee was de belegering nog niet ten einde. Uiteindelijk moest de magistraat onder begeleiding van soldaten naar huis gebracht worden.

Hermien Venema geeft een bakdemonstratie hoe je kniepertjes maakt

Hermien Venema laat zien hoe je knieperties bakt

Behalve knieperties en rollegies worden spekkedikken gebakken. Spekkedikken zijn een soort kniepertjes maar met twee plakjes worst en een plakje spek er in gelegd. Knieperties, rollegies en spekkedikken staan ook wel bekend als jaorskoeken.

Snijbonenstamppot is in verschillende streken een traditioneel nieuwjaarsgerecht. Op nieuwjaarsdag ging vroeger de eerste weckpot met ingemaakte snijbonen open, als begin van het nieuwe jaar. Tegenwoordig worden er vaker verse snijbonen of snijbonen uit blik gebruikt bij het maken van de stamppot. Ook de variatie met witte bonen is geroemd, ook wel bekend als blote billetjes (de witte bonen) in het gras (de snijbonen).

Er zijn ook veel Drenten die geen snijbonenstamppot eten op nieuwjaarsdag, maar zuurkoolstamppot met spek. Dit gaat dan vaak samen met het gezegde: eet je op nieuwjaarsdag zuurkool met spek, dan heb je het hele jaar geen geldgebrek. Men bedoelt hiermee dat als je het nieuwe jaar sober begint, dan kom je niet gauw geld tekort.

Elk jaar is het weer raak. Groepen jongeren die alles wat los op het erf staat op oudjaarsdag verslepen, wat vervolgens op nieuwjaarsdag een aantal boerderijen verder weer opduikt. En ook op grotere schaal worden nieuwjaarsstunts toegepast, er zijn zelfs hele verenigingen voor opgericht.

Dit jaar is een metershoog beeld van generaal Johannes van den Bosch gestolen van het terrein van het Gevangenismuseum in Veenhuizen. De kans is groot dat dit beeld in het nieuwe jaar ergens anders weer opduikt. Oudejaarsverenigingen proberen in de nieuwjaarsnacht een zo groot mogelijke stunt uit te halen.

Het is niet duidelijk waar de traditie van het weghalen van grote voorwerpen vandaan komt. "Ik denk dat het voortkomt uit een rivaliteit tussen verschillende dorpen", zei Jan Henk Bruursema van Oudejaarsvereniging Tied Zat uit Zorgvlied een paar jaar geleden tegen RTV Drenthe.

TV-reportage over de oudejaarsstunts

Oudejaarsstunts zijn al meer dan 20 jaar traditie in Drenthe

In Zorgvlied en Vledder zijn twee enthousiaste oudejaarsverenigingen die al heel wat spullen gepikt hebben. Brandweerauto's, standbeelden en straaljagers. "In Zorgvlied is het ontstaan in 1997", zegt Bruursema. "Het was in die tijd traditie om het dorp van de buitenwereld af te sluiten met vuren op straat en daar moest een einde aan komen." Oudejaarsvereniging de Oliebol in Vledder werd opgericht in 1994.

De oudejaarsverenigingen spreken zelf liever niet van 'stelen'. In plaats daarvan hebben ze het over het lenen van spullen. Doel is om de boel heel te laten en ook weer terug te bezorgen.

Met onze nieuwe rubriek 'Zoek het uit!' willen we door jullie aan het werk gezet worden. Wij gaan aan de slag met de door jou ingestuurde vragen. Nu nog alleen in een bericht op de website, maar vanaf januari beantwoorden we de vragen ook op tv en radio!