Johannes van den Bosch oogstte lof en hoon, maar was hoe dan ook vooruitstrevend

Op alles wat Johannes van den Bosch deed in zijn leven valt kritiek te leveren. Was het überhaupt mogelijk om in de gecreëerde Koloniën van Weldadigheid grote groepen kansarme mensen om te toveren tot modelburger? Hoe ethisch was het Kultuurstelsel dat hij invoerde in Nederlands-Indië? En hoe realistisch waren al zijn ideeën in financieel opzicht eigenlijk? Zelfredzaam waren zijn projecten allerminst.

Als biograaf van Johannes van den Bosch kent Angelie Sens alle mitsen en maren rondom zijn persoon. Na grondige research en het schrijven van de dik vierhonderd pagina's tellende 'De Kolonieman' is zij echter meer dan overtuigd van de goede bedoelingen van Van den Bosch, ze looft zijn vooruitstrevendheid.

"Hij is een selfmade man: opgewerkt van een hogere-middenklasse-jongen, via het militair apparaat, tot uiteindelijk gouverneur-generaal en commissaris-generaal van kolonies Suriname en Indië. Hij is minister van Koloniën geworden en heeft uiteindelijk in 1839 de grafelijke titel gekregen van koning Willem I", somt Sens de ontwikkeling in het leven op, dat duurde van 1780 tot 1844.

Als historicus is Sens gespecialiseerd in de negentiende eeuw. Volgens haar de mooiste periode in de geschiedenis, omdat landen zoals wij die nu kennen zich toen vormden na de periode met Napoleontische oorlogen. "Er zijn revoluties zijn geweest en maatschappijen die opnieuw werden ingericht. Sterke mannen als Johannes van den Bosch die opkwamen en kansen kregen om te doen wat ze wilden doen. Hij is een hele belangrijke motor geweest in het neerzetten van het nieuwe koninkrijk der Nederlanden na 1815."

Het idee van een maakbare samenleving, zoals Van den Bosch die voor ogen had in Frederiksoord en Wilhelminaoord, werd in zijn tijd al bewonderd en bekritiseert. Wat volgens Sens in ieder geval als een paal boven water staat is dat Van den Bosch innovatief was. Van den Bosch zette een crowdfunding op om zijn idealen te verwezenlijken, in de koloniën zette hij een verzorgingsstaat op met pensioenen en bejaardenzorg en hij dacht na over gelijke kansen voor iedereen.

Wat Sens betreft is het dan ook meer dan terecht dat het gedachtengoed van Van den Bosch later deze maand tot het Unesco Werelderfgoed gaat behoren. "Ik denk dat hij zijn tijd ver vooruit was in 1818 door de Koloniën van Weldadigheid op te richten.

Hij heeft ook de leerplicht ingevoerd, 75 jaar voordat dat in Nederland gebeurde", noemt Sens nog een voorbeeld. "Wat hij ook deed, en dat vind ik heel belangrijk, is alle godsdiensten bij elkaar proberen te krijgen. Niet de gescheiden verzuilingsmethodiek van later. Nee, protestanten, katholieken, joden zaten allemaal in de koloniën. Hij heeft ontzettend veel daden verricht en projecten opgezet die nu nog actueel zijn."