Weekend van de waarheid voor Koloniën van Weldadigheid

"Het is beetje als degene die in de gele trui naar Parijs rijdt: de kans is groot dat die het ook gaat winnen", vatte Drents gedeputeerde Cees Bijl het gevoel onlangs samen in Radio 1-programma Spraakmakers. "Zo voelen wij het ook, we rijden nu in de gele trui naar Parijs. Dus we gaan ervan uit dat het gaat lukken deze keer."

'Deze keer' zegt Bijl. Want in 2018, tijdens het 200-jarige bestaan van de Koloniën van Weldadigheid, ging het niet zoals gehoopt.

De rit begon begin deze eeuw, toen er in Veenhuizen plannen werden gesmeed voor het breder vertellen van het verhaal van de strafkolonie daar. Al snel bleek dat de Koloniën van Weldadigheid samen een verhaal vertelden dat niet los van elkaar gezien kon worden. Ook in Frederiksoord ademt het straatbeeld de sfeer van het verleden. Johannes van den Bosch stichtte daar in 1818 een landbouwkolonie, waar arme stedelingen konden bouwen aan een toekomst, met een eigen boerderijtje en een stukje grond.

Zijn ideaal breidde zich uit met meer van dit soort koloniën, maar ook met onvrije koloniën zoals Veenhuizen. De koloniën Frederiksoord, Wilhelminaoord, Veenhuizen, Willemsoord, Ommerschans en de Vlaamse koloniën Wortel en Merksplas sloegen de handen ineen. Samen gingen ze voor de Unesco Werelderfgoed-status. Samen lukte het niet. De vier meest intact gebleven erfgoederen (Veenhuizen, Frederiksoord, Wilhelminaoord en Wortel) gingen in de herkansing. Dit weekend besluit het Werelderfgoedcomité of dat inderdaad voldoende is voor het Unesco-predicaat.

Nu Bijl in het geel de slotetappe rijdt, kan het eigenlijk niet meer misgaan, maar net als in de slotetappe van de Tour kan een heel ongelukkig moment nog roet in het eten gooien. Niemand die ervan uitgaat dat er slecht nieuws komt uit het Chinese Fuzhou, waar het Werelderfgoedcomité dit weekend beslist. De officiële Unesco-vlaggen liggen klaar in Frederiksoord en Veenhuizen om gehesen te worden.

Het belangrijkste adviesorgaan Icomos gaf in juni immers al een positief advies. Het was de lastigste beklimming in het parcours naar de Unesco-status, want tijdens de vorige poging in 2018 lag Icomos dwars en stuurde de stuurgroep onder leiding van kopman Cees Bijl met een pak huiswerk terug naar Nederland en België. Het huiswerk werd gemaakt en ingeleverd, zodat in 2020 het moment alsnog daar moest zijn.

Vanwege de coronapandemie werd het Unesco-congres vorig jaar echter afgelast. Inmiddels is het inhaalcongres wel in volle gang. Vorige week vrijdag begon het in Fuzhou. De comitéleden krijgen flink wat Nederlands erfgoed voor de kiezen, want naast de Koloniën ligt er ook een voordracht voor de Neder-Germaanse Limes, de grens van het Romeinse Rijk langs de Rijn. Deze werd samen met Duitsland ingediend.

Ook verdedigingswerk de Hollandse waterlinie tussen Muiden en de Biesbosch is voorgedragen, maar Icomos adviseerde dat het daar nog te vroeg voor is.

Voor Bijl en de zijnen is de blik morgen echter maar op één dossier gericht: dat van de Koloniën van Weldadigheid. Hoe laat er in China precies een klap op gegeven wordt, is niet precies bekend. Dat hangt af van de tijd die het comité nodig heeft voor de behandeling van andere nominaties.

En wat als het Drentse erfgoed straks op de Unesco-lijst prijkt? Dan moet er allereerst begonnen worden met het huiswerk dat dit keer is meegegeven, want er moeten nog zaken beter op papier worden uitgewerkt. De marketingplannen voor alle zeven koloniën worden uitgewerkt, want uiteraard moet er een economisch slaatje uit worden geslagen. Overigens verwacht Bijl dat mogelijk de Vlaamse kolonie Merksplas later ook in aanmerking komt voor de Werelderfgoed-status.

Verder is er op lange termijn de plicht voor overheden om het erfgoed te beschermen. Erfgoederen die niet goed beschermd worden komen namelijk op de gevarenlijst. En eventueel wordt de Unesco Werelderfgoed-status afgenomen. Zo raakte de haven van Liverpool de status dit congres kwijt. Nieuw- en hoogbouw in het havengebied deden afbreuk aan de oorspronkelijke vorm van de haven. Zover zullen ze het in Drenthe en Vlaanderen niet laten komen, daarvoor zitten er te veel bloed, zweet en tranen in de gele trui.