'Doodzonde dat niemand weet wat er hier ooit was'

Heel uiteenlopende verhalen over rijke huizen, statige tuinen, armlastige bezitters, noodgedwongen sloop of zelfs sloop vanwege winstbejag, om de waarde van het sloopafval. Eén factor bleef terugkomen: het was letterlijk zoeken geblazen, op de meeste plekken wordt op geen enkele manier verwezen naar het soms rijke of glorieuze verleden.

Zo is Paul Brood ter voorbereiding van een reportage een middag op de fiets onderweg geweest om aan de hand van een historische kaart uit te zoeken waar precies het landgoed Terheijl gestaan zou moeten hebben.

"Ik zag een lange oprijlaan op deze oude kaart en dacht, die moet ik toch ergens in het landschap terug kunnen vinden", aldus Brood, die tenslotte de juiste plek toch vond. De bewoners van het pand dat verrees na de afbraak van de havezate bevestigen zijn vermoeden.

Nu herinneren alleen de ondiepe contouren van een slotgracht aan het ooit zo statige huis, dat bij de verkoop in 1853 werd omschreven als: acht beneden- en bovenkamers, zaal, provisie- en badkamers, keuken, kelder, stallingen, koetshuis en schuur, koetsiers- en tuinmanswoningen, fraai aangelegden tuin met druivenkast, hoven met uitmuntende vruchtbomen, riante vischrijke waterpartijen enz. enz. enz. bosch- en andere gronden, benevens de laan naar Tautenburg en die naar Leek.

"Echt heel jammer dat hier niet eens een bordje verwijst naar dit verleden", moppert Brood, die de verdwenen Drentse grandeur graag meer eer gunt. "Bij de Waterburcht in Eelde was ook niks meer te zien, maar moet je kijken hoe ze er met relatief bescheiden middelen in zijn geslaagd op de historie toch weer tot leven te brengen."

In het jaar 2000 zijn daar de grachten, de wallen, de kasteelheuvel en de plattegrond van de havezate zichtbaar gemaakt. "Als je nu gaat kijken, kun je je echt goed voorstellen hoe de Waterburcht er destijds uit heeft gezien. Een zeldzame verademing", verzucht Brood. "Hoe anders is het bijvoorbeeld bij de statige huizen Batinge, bij Dwingeloo, Rheebruggen bij Ruinen en Vennebroek bij Anloo."

Deze huizen van stand verdwenen uit het Drentse landschap zonder een spoor na te laten. Alleen uit tekeningen opgediept uit het archief komt de oude grandeur nog tevoorschijn.

"Ook onzichtbaar erfgoed verdient onze aandacht", meent Brood, "het zou toch voor al die fietsers en wandelaars in onze provincie echt iets toevoegen aan hun beleving van onze provincie, als ze iets meer van dit verleden terug konden vinden langs hun routes."

Hij roept lokale partijen, historische verenigingen, gemeenten en de huidige bezitters van de percelen op om de handen ineen slaan om de huizen van stand niet helemaal in het vergeetboek te laten belanden.

Zondag 30 september in Drente Toen bezoeken we de plek waar ooit huize Dikninge stond. Radio Drenthe, Drenthe Toen, 90.8 FM, tussen 15 en 17 uur.