Vernieuwde Drentse Natuurvisie met spagaten en moeilijk te halen doelen

Maar een bijna onmogelijke klus blijft het. Jumelet en zijn ambtenaren hebben de afgelopen tijd gewerkt aan de vernieuwde Natuurvisie voor Drenthe. Daaruit blijkt een spagaat tussen behouden, bevorderen en gebruik van de natuur. En hoe de klus toch geklaard moet worden: 'vooral samen'.

Door ontwikkelingen in de natuur moest de Natuurvisie uit 2014 vernieuwd worden. Het is nog een ontwerp en het rust op drie pijlers. De biodiversiteit binnen en buiten natuurgebieden moet omhoog. Er moet ingespeeld worden op klimaatverandering. En het onderlinge natuurnetwerk moet sterker worden gemaakt. Dat staat soms haaks op dat we steeds meer recreëren in de natuur, en dat waarschijnlijk ook na corona-tijd zullen blijven doen. En last but not least: natuur versus landbouw. Jumelet wil extra aandacht voor natuurinclusieve landbouw, waarbij boeren de natuur op en rond het boerenbedrijf sparen of herintroduceren.

De Drentse natuur is er om te beschermen maar ook om te beleven en te benutten. Dwars door dit alles heen speelt natuurlijk ook nog de stikstofproblematiek, waardoor forse ingrepen nodig zijn om de huidige natuur niet nog verder achteruit te laten gaan.

Nu heeft Drenthe heeft 14 natuurgebieden die van Europees belang zijn, deze Natura 2000-gebieden beslaan in totaal 8 procent van het Drentse grondgebied. In 1850 was 65 procent van Drenthe natuur. In de overgebleven 8 procent en nog een paar andere snippers natuur recreëren we steeds meer.

Jumelet wil sommige stukken natuur letterlijk beter bereikbaar of doorkruisbaar maken voor bezoekers. En culturele festivals moeten mogelijk zijn in een natuurlijke omgeving. De Nederlandse bevolking groeit en als alle wilde plannen voor het huisvesten van 'westerlingen', die hier gaan wonen en elders werken, ook echt doorgaan (Deltaplan voor het Noorden, red.) dan komen er nog heel wat Drenten bij. Die zullen vast ook de natuur intrekken. En recreatie en toerisme is een steeds belangrijkere inkomstenbron voor Drenthe. Terwijl gelijk ook de rust en de ruimte zowel door inwoners als bezoekers van Drenthe zo gewaardeerd wordt.

Jumelet: "Corona levert nieuwe en andere bezoekers op in de Drentse natuur. Hoe ga je daar nou mee om? Hoe kunnen we dit managen?" Al die waardering voor de natuur heeft als neveneffect het risico op verstoring, zo valt te lezen in de nieuwe natuurvisie. Tegelijk staat 'gastvrije natuur' met hoofdletters op de voorpagina. Een van de oplossingen is bezoekers strategisch door de natuurgebieden te leiden: op sommige plekken mag het druk worden, op sommige plekken moet het juist rustig blijven. Daarnaast moet de aanleg van nieuwe natuur de drukke gebieden ontlasten.

Het Natuur Netwerk Nederland (NNN) is een keten van natuurgebieden, ecologische verbindingen en agrarische gebieden. Om het netwerk te versterken wil Jumelet in Drenthe natuurgebieden vergroten en ze beter met elkaar verbinden. De milieucondities moeten volgens Jumelet omhoog om planten- en diersoorten te behouden. De natuur moet robuuster worden gemaakt, zo heet dat in de taal van de nieuwe natuurvisie.

Het NNN floreert alleen als ook buiten het netwerk het ecologisch systeem op orde is. Daar valt nog een wereld te winnen, want daar gaat het over het algemeen niet goed met de soortenrijkdom. We kennen allemaal de rapporten over de achteruitgang van insecten, de diversiteit aan planten en de stand van boerenlandvogels.

Jumelet wil overgangsgebieden tussen natuur en landbouw. Nu is er volgens hem vaak een harde scheiding die leidt tot belangenconflicten tussen boer en natuurbeheerder. De natuur in het NNN kan alleen overleven als de gebieden erbuiten genoeg te bieden hebben voor planten en dieren. Denk aan houtwallen, sloten, lanen, akkerranden, kruidenrijke graslanden, boerenerven, kleine bosjes en heideterreintjes in zowel de natuur als in bebouwd gebied.

"Door ons natuurbeleid lijkt de afname van de biodiversiteit in het Natuurnetwerk Nederland te zijn gekeerd", staat in de natuurvisie. Maar nog steeds zijn er plant- en diersoorten die dreigen uit te sterven. Buiten het netwerk is een sterke achteruitgang van de biodiversiteit te zien. Volgens de natuurvisie is er nog steeds een toenemend gebruik van gewasbeschermingsmiddelen door boeren. Dat is funest voor de soortenrijkdom.

De sterke afname van bijen baart Jumelet zorgen: geen bijen, geen bestuiving. En de sterke afname van insecten zorgt er ook voor dat insectenetende soorten achteruit gaan. Herstel van de biodiversiteit is al langer een belangrijk aandachtspunt van de provincie. Het is daarnaast een terugkerend thema in zo'n beetje alle plannen voor het Drentse landschap. Jumelet benoemt met nadruk de rol die ook het onderwijs hierin heeft: in samenwerking met IVN Natuureducatie komt biodiversiteit ook in het (basis)onderwijs naar voren.

De overmaat aan stikstofneerslag is een van de belangrijkste oorzaken van het verlies aan biodiversiteit. Er zijn onlangs miljoenen naar de provincie gegaan om de effecten ervan een halt toe te roepen.

De grootste veranderingen in de natuurvisie gaan over groot wild. De komst van het edelhert naar Drenthe, eind 2020, vroeg om duidelijker beleid. Er ontstond naar aanleiding van een rondzwervend edelhert ineens commotie: Mogen edelherten nu toch vrij rondlopen in Drenthe? Of wordt vastgehouden aan de afgesproken nulstand?

In de nieuwe natuurvisie is het helder: geen nulstand, het edelhert is welkom. Maar Drenthe gaat de diersoort niet actief introduceren. Voor damherten is het verhaal anders: uit dierenparkjes ontsnapte 'tamme' soorten zijn niet welkom in de Drentse natuur, voor 'wilde' damherten die zich hier uit zichzelf vestigen is wel plek. Maar hoe onderscheid je de twee soorten? Jumelet blijkt goed op de hoogte: je kunt het aan de uitwerpselen zien.

Dat zich meer damherten in Drenthe vestigen is denkbaar. In Friesland zijn nu al twee gebieden waar de herten gedoogd worden. Overigens is dat niet in het Drents-Friese Wold op de provinciegrens, daar wordt op het damhert gejaagd.

Ook wilde zwijnen zijn op termijn welkom. Maar de gedeputeerde wil eerst meer onderzoek. "Het wilde zwijn brengt een risico met zich mee voor de verkeersveiligheid en schade aan veehouderijen door ziektes. We gaan onderzoeken hoe groot die risico's zijn. Tot we hier duidelijkheid over hebben geldt de nulstand en worden ze afgeschoten."

Voor de wolf verandert er niets. Een bijzondere positieve bijwerking van de komst van de wolf is dat natuurterreinbeheerders hun schaapskuddes niet meer zonder herders laten rondlopen op heide. Jumelet: "Schapen eten alles behalve heide. Doordat ze niet overal in natuurgebieden grazen maar gericht ergens komen met een herder krijgen bijzondere planten die we ook graag willen behouden meer kans."

Jumelet wil het beheren van ganzen 'iets oprekken'. De vraatschade in de landbouw van de vogels is in Drenthe lang niet zo groot als in Friesland, maar neemt wel toe. Aan de ene kant moet er in de zomer meer gedaan worden aan preventie, verjagen en als dat niet succesvol is bejagen. Dat kan vanaf 1 maart. In de winter moeten er juist meer fourageergebieden komen waar ganzen ongestoord kunnen overwinteren.

Boeren, natuurbeschermers, natuurbeheerders en jagers hebben daarvoor een 'ganzenakkoord' in de maak. Volgens de natuurgedeputeerde zal het daarin vooral gaan om maatwerk per gebied. Bijvoorbeeld voor Bargerveen. "Daar zitten de ganzen, maar ze gaan eten in de weilanden ernaast. Misschien moet je boeren stimuleren om op zo'n plek een gewas te gaan telen wat ganzen niet eten in plaats van gras."

Jumelet: "Boeren willen geen schadevergoeding achteraf maar aan de voorkant een oplossing. Hoe meer oplossingen we aan de voorkant bedenken, hoe meer geld wat eigenlijk voor vraatschade bestemd is, aan preventieve maatregelen kan worden uitgegeven."

Los van de Drentse Natuurvisie komt er ook een Bossen- en Bomenstrategie. Maar Drenthe gaat volgens Jumelet daarmee wel wat afwijken van de landelijke bossenstrategie.

"Drenthe heeft al veel bos. Wij zetten meer in op verbetering van de kwaliteit van die bossen en minder op uitbreiding. En onze strategie gaat ook over bomen buiten het bos. De naam zegt het al: het gaat naast bossen ook over bomen. Hoe richt je bijvoorbeeld een wijk in, hoe ga je in een stedelijke omgeving met nestkasten om. Wat kan een voedselbos betekenen in de biodiversiteitsopgave?"

Het zijn volgens Jumelet deze 'bomen buiten het bos' die ook van belang zijn. De gedeputeerde denkt daarbij bijvoorbeeld aan het behoud van houtsingels en bomen aanplanten in stedelijk gebied, speelbossen voor kinderen en vergroening van industrieterreinen. "Goed voor schaduw, voorkoming van hittestress, opvang van neerslag en het stimuleert het maken van een ommetje."

Jumelet geeft aan dat 'het inrichten van de ruimte buiten het Natuur Netwerk Nederland moet meelopen met andere ontwikkelingen'. Dus: handige combinaties met andere plannen, zodat je in een klap meerdere doelen kan halen.

Alle alarmbellen over de klimaatverandering gaan al af. De nieuwe natuurvisie geeft aan wat dat betekent voor Drenthe, en welke plannen er inmiddels al worden uitgevoerd. "De natuurvisie maakt inzichtelijk wat er al speelt", zegt Jumelet. "De natuur moet meebewegen met de klimaatverandering maar kan ook oplossingen bieden tegen de gevolgen van klimaatverandering." Als voorbeeld noemt de gedeputeerde succesvolle her-meanderingsprojecten van beken en waterbergingen in de natuur, zodat water langer vastgehouden kan worden en niet van het omgekeerde soepbord dat Drenthe is, meteen weer af spoelt.

In de ontwerp-Natuurvisie Gastvrije Natuur 2040 hebben Jumelet en z'n ambtenaren de oude natuurvisie en het Flora en Faunabeleidsplan samengevoegd. Dat werkt wel zo makkelijk. Van 17 september tot 28 oktober kan iedereen zienswijzen (aanvullingen, ideeën of bezwaren) indienen. Daarna moet de definitieve natuurversie door Gedeputeerde Staten en Provinciale Staten worden goedgekeurd. Als de definitieve versie klaar is komt er een uitvoeringsplan bij. Daarop is geen inspraak of bezwaar mogelijk.