Gedragspsycholoog over energietransitie: 'Het gaat niet om bewustzijn'

Isolatie van huis
De provincie Drenthe wil inwoners stimuleren energiebesparende maatregelen te nemen, bijvoorbeeld als ze gaan verbouwen © ANP
Hoe spoor je mensen aan energiebesparende maatregelen te nemen in en rond het huis? Een simpele vraag, maar het antwoord is zo makkelijk nog niet. De provincie Drenthe, die vandaag een nieuwe campagne lanceerde om inwoners een zetje in de juiste richting te geven, vroeg de hulp van gedragspsychologen. Zij kwamen tot verhelderende inzichten.
Je kent het wel: op 1 januari, na een week van etentjes, borrels en heel veel gezelligheid, heb je er opeens genoeg van. Weg met die passiviteit en calorieën, dit jaar ga je langer en vaker sporten. Dit goede voornemen ga jij een heel jaar volhouden, dat weet je bijna zeker.
Hoewel er natuurlijk genoeg mensen zijn die hierin daadwerkelijk slagen, is er best een goede kans dat van dit plan in februari niet zo veel meer over is. "Want is er altijd een kloof tussen intentie en het uiteindelijke gedrag", weet gedragspsycholoog Kyron Olmeijer van onderzoeksbureau Dijksterhuis & Van Baaren.

Kleine stappen

Er kunnen allerlei redenen zijn om uiteindelijk toch niet te gaan sporten; obstakels die ervoor zorgen dat jij niet het gewenste gedrag laat zien. En zo is het ook met de energietransitie. Je weet dat het beter is voor het milieu om minder CO2 uit te stoten, toch is dat niet altijd te zien aan je doen en laten.
Onderzoeksbureau Dijksterhuis & Van Baaren voerde in opdracht van de provincie een gedragsonderzoek uit onder duizend Drenten. Gebaseerd op de resultaten daarvan is de provincie vandaag gestart met de campagne 'Drenthe op weg naar energieneutraal, Gewoon zo!' De provincie vindt het belangrijk om te laten zien dat inwoners door kleine stappen te zetten al mee kunnen doen met de energietransitie, bijvoorbeeld als een huis wordt gekocht of bij een verbouwing.
Maar, hoe dan? Uit het onderzoek blijkt in ieder geval dat meer dan zestig procent van de Drenten begaan is met klimaatverandering en zich wil inzetten voor energiebesparende maatregelen. Aan de intenties kan het dus niet liggen, zo lijkt het.
Als steeds meer mensen ermee bezig gaan, wordt het op een gegeven moment de norm
Gedragswetenschapper Kyron Olmeijer

Veertig psychologische obstakels

Het creëren van bewustzijn is daarom niet de oplossing voor het klimaatvraagstuk, zegt gedragspsycholoog Olmeijer. "Mensen zijn al bewust. De vraag is hoe je een brug kunt slaan tussen bewustzijn en gedrag. Tijdens een onderzoek dat ik heb gedaan in een Zwolse wijk kwam ik erachter dat mensen heel goed weten wat wel en niet goed is, maar dat er zo'n veertig psychologische obstakels zijn die in de weg kunnen staan."
Er zijn mensen die bijvoorbeeld weerstand ervaren tegen móéten veranderen. "Of ze zeggen dat ze wel kunnen veranderen, maar dat het een druppel is op een gloeiende plaat. 'Mensen in China moeten éérst iets doen, net als de vervuilende oliemaatschappijen', hoor je dan. Mijn conclusie was daarom: je kunt bepaalde maatregelen wel aantrekkelijker maken met bijvoorbeeld subsidie, maar we moeten er juist voor zorgen dat we de obstakels weghalen."
Olmeijer vertelt over een treffend onderzoek uit Londen, waar ze hun inwoners wilden aansporen hun dak te laten isoleren. Dat werd aangeboden in combinatie met een opbergactie van de zolder. Wat bleek? Door het weghalen van de troep gingen veel meer mensen over tot het isoleren van hun dak.

Platform en challenges

Kennis uit dit soort onderzoeken brachten de wetenschappers van Dijksterhuis & Van Baaren bij elkaar en zo bepaalden ze een strategie voor de provincie Drenthe, waarbij de overheidsinstantie rekening moet houden met een aantal factoren. "Zo zijn er mensen die zich afvragen wát ze kunnen doen. Je moet ze daarom iets aanreiken. Of ze willen weten wat het oplevert, zeker bij grote investeringen."
Eén van de onderdelen van de campagne is onder meer een platform dat opgericht wordt waarin mensen ideeën met elkaar kunnen delen. "Zo zien ze voorbeelden en weten mensen wat ze eventueel kunnen doen." Ook kunnen Drenten uitgedaagd worden door middel van challenges. "Op die manier speel je in op het gevoel van verbinding. Als je ziet dat een goede bekende ermee bezig is, ga je er zelf ook over nadenken. Uiteindelijk is de kans dan groter dat je daadwerkelijk tot actie overgaat."
De provincie hoopt dat al deze zetjes er uiteindelijk toe leiden dat steeds meer inwoners die energiebesparende maatregelen toepassen. Of het echt gaat lukken, moet nog blijken. Olmeijer: "Mensen zijn gewoontedieren. Het merendeel zal afwachten en niet vooroplopen. Maar ik geloof wel dat er een beweging gaat komen. Als steeds meer mensen ermee bezig gaan, wordt het op een gegeven moment de norm."

Heb je een nieuwstip, nieuwe informatie óf heb je een foutje gespot? Stuur een bericht, foto of filmpje via WhatsApp of mail de redactie.