Zoek het uit! - Waarom zijn sommige wolken plat van onderen?

14 november 2018, 15:48 • 4 minuten leestijd

Waarom zijn sommige wolken plat aan de onderkant? (Rechten: Pixabay)

Wolken genoeg, vooral in de herfst. Je hebt ze in alle soorten en maten. Van schattige schapenwolkjes tot een grote dikke grijze deken vol miezerregen. Soms hebben wolken wel een heel markante vorm.

Bert Lahuis uit Westerbork keek naar de lucht en vroeg zich af waarom sommige wolken plat zijn van de onderkant en andere niet. Hij stuurde zijn vraag naar

Zoek het uit!

Vooral stapelwolken hebben meestal een scherp afgelijnde onderkant, waarbij de basis van de bewolking donker en het bovenste deel - met ronde of halfronde bollingen- vaak helder wit is. Er zijn ook wolken waarbij het uiterlijk vaag, ronduit grillig of gewoon mistig van vorm en structuur is. Hoe komt dat?

Weerman John Havinga: "Het antwoord is dat de wolken op een verschillende manier ontstaan. Laten we maar eens stap voor stap doornemen hoe een cumuluswolk ontstaat. Wanneer warme lucht op een mooie zomerdag steeds verder opwarmt, zal op een bepaald moment een luchtbel zo warm worden dat deze opstijgt van de aarde", vertelt Havinga.

Hij vervolgt: "Des te hoger de luchtbel komt, zal ze gaan uitzetten. Dat komt doordat de luchtdruk op grotere hoogte steeds lager wordt. Dit groter worden van de luchtbel kost energie en dus koelt de luchtbel snel af."

Zolang de luchtbel nog warmer is dan de omgeving, zal deze snel door blijven stijgen. Zweefvliegtuigen en ook vogels maken gebruik van dit fenomeen, dat thermiek wordt genoemd. "Met het dalen van de temperatuur in de luchtbel, neemt wel de luchtvochtigheid toe. Totdat de temperatuur gelijk wordt aan de dauwpuntstemperatuur. De waterdamp, die zich nu in deze luchtbel bevindt, gaat vanaf dat specifieke niveau condenseren. En dan zien wij vanaf de grond de witte wolken verschijnen", legt Havinga uit.

Doordat er met het warmer worden steeds meer luchtbellen opstijgen - met dezelfde relatieve vochtigheid en dezelfde kenmerken als de eerste luchtbel - zullen ook deze bellen allemaal op precies hetzelfde niveau gaan condenseren. Havinga: "Dit zorgt ervoor dat de onderkant een scherpe, markante begrenzing vormt en de bovenkant opbolt door de stijgende luchtbellen. Ze stijgen door, totdat de temperatuur in de bellen is afgekoeld en gelijk is geworden aan de temperatuur van de lucht die eromheen zit."

Nu we weten hoe de stapelwolk ontstaat, is het misschien makkelijker om te begrijpen hoe dit bij andere wolken gaat. Weerman Havinga: "Op een dag met regen en motregen, waarbij de lucht helemaal grijs is, zullen er geen warme luchtbellen opstijgen. Toch is er door de regen en de vochtigheid van de lucht wel sprake van een hoge luchtvochtigheid. De verticale bewegingen van de lucht zijn nu veel minder sterk. Onder de bewolking is er dicht bij de grond al condensatie door bijvoorbeeld de doorvallende neerslag. Door de luchtstroom wordt deze wolk meteen meegenomen en vermengt met lucht die nog net niet is gecondenseerd."

Als resultaat zien we dan donkergrijze wolkenflarden en deze bewolking is meestal veel grilliger en vager van vorm. En soms denk je dat je op regenachtige dagen de wolken wel bijna met de hand kunt aanraken. "Feitelijk is dat ook helemaal geen rare gedachte, omdat de luchtvochtigheid al vanaf de grond heel dicht bij honderd procent ligt en dus tegen het condenseren aan zit", aldus John Havinga.

Wist je trouwens dat we inderdaad wel eens met ons hoofd in de wolken lopen? Wanneer het zo vochtig is dat de lucht condenseert en waterdamp gevormd wordt, is er sprake van mist. "Een wolk op enige hoogte is - of dat nou een stapelwolk of grijze regenwolk is - hetzelfde als mist: lucht met daarin hele kleine, gecondenseerde waterdampdruppeltjes."

Heb je zelf een vraag waarvan je denkt: 'Zoek het uit!'? Stuur 'm in en wie weet gaan wij binnenkort op zoek naar het antwoord.