'Gedwongen reis', het levensverhaal van Molukse dominee Metiarij is na 16 jaar klaar

Dominee Metiarij (r) en RMS-president Manusama bij de jaarlijkse herdenking van het uitroepen van de Molukse staat RMS
Ds. Metiarij (r) en RMS-president Manusama bij de jaarlijkse viering van het uitroepen van de Republiek der Zuid-Molukken © Badan Persatuan / Drents Archief
'Gedwongen reis, mijn vader dominee S. Metiarij', zo heet het levensverhaal over de Molukse predikant Semuel Metiarij uit Assen. Het boek is geschreven door zijn dochter Mellie. Dominee Metiarij, die in 2007 op 89-jarige leeftijd overleed, was een vooraanstaand man in de Molukse gemeenschap. Behalve predikant was hij ook mede-oprichter en politiek leider van de Molukse Eenheidspartij Badan Persatuan. Zijn hele leven zette hij zich in voor de Molukse zaak.
Dochter Mellie deed er zestien jaar over om het boek te schrijven. "Ik begon ermee toen hij nog leefde. Hij trok wat met zijn neus, toen ik zei dat ik een boek over hem wilde maken. Het was een bescheiden man, vond het niet nodig. Uiteindelijk vindt pa het wel goed. Hij heeft zelf ook nog een stukje ervan geschreven, al was het maar heel weinig. Maar mijn moeder, die ik jaren ervoor al over mijn idee vertelde, die vond het een prachtig plan."

Eerbetoon

Dochter Mellie schreef het boek als eerbetoon aan haar vader, zo zei ze vanmiddag in het radioprogramma Cassata van RTV Drenthe. "Ik vind dat mijn vader zich zo heeft ingezet voor de Molukse zaak en zoveel heeft gedaan voor iedereen, hij was altijd met het welzijn van anderen bezig. Hij verdiende gewoon een boek."
Over de Molukkers in ons land is volgens Mellie Metiarij al wel veel geschreven, maar nog niet speciaal over haar vader. En dat terwijl hij toch een belangrijke rol speelde om de Molukse belangen te behartigen, na jaren van wegkijken door de Nederlandse regering.

Worsteling

Het schrijven van het levensverhaal van haar vader werd uiteindelijk een hele worsteling, zo erkent Mellie Metiarij. "Eigenlijk net als het leven van mijn vader, dat was toch ook wel een hele worsteling." Ze maakte een reis langs allerlei mensen die haar vader goed hebben gekend, en ging er zelfs voor naar de Molukken samen met haar zoon, ook naar het dorp waar haar vader was geboren.
Semuel Metiarij was op de Molukken eerst legerpredikant, nadat hij door zijn vader, die ook dominee was, gedwongen werd zich als dominee op te laten leiden. Metiarij zat tijdens de oorlog gevangen in een Jappenkamp, en kwam in 1951 met veel andere KNIL-militairen per schip naar ons land, waar hij belandde in woonoord Schattenberg. Daar is ook dochter Mellie geboren. Op het kamp was hij ook dominee, en later in de Molukse wijk in Assen bij de Molukse Evangelische Kerk.
Mellie Metiarij met het boek:
Mellie Metiarij met het boek over haar vader
Mellie Metiarij met het boek over haar vader dominee Semuel Metiarij © RTV Drenthe / Margriet Benak

Overeenkomst met Lubbers

Dominee Metiarij werd landelijk bekend als bemiddelaar bij de Molukse gijzelingsacties in de zeventiger jaren. Hij zorgde er uiteindelijk als politiek leider van de Badan Persatuan voor dat er een verdrag kwam met de Nederlandse regering, waarin er erkenning kwam voor de Molukkers. "Pa was ook best wel verdrietig, als zaken niet lukten. Maar hij was dan ook iemand die dat niet wilde laten zien."
In 1986 ondertekende hij met premier Lubbers de zogeheten Gezamenlijke Verklaring, een document dat kan worden beschouwd als een informeel vredesverdrag tussen de Molukse gemeenschap en de Nederlandse overheid. Er kwam een herdenkingspenning en een jaarlijkse uitkering voor de eerste generatie en een duizend banenplan voor Molukkers, huisvesting kreeg aandacht, en er kwam een Moluks historisch museum.
(Hieronder een reportage over het succes van het duizend banenplan voor Molukkers)
Het duizend banenplan dat Metiarij met de regering sloot had succes

Op voetstuk

Volgens Mellie Metiarij hebben veel mensen haar vader vaak op een voetstuk gezet. "Maar dat hoefde van hemzelf niet zo. Hij schoof de aandacht altijd door naar anderen". Metiarij ziet haar vader vooral als een belangrijk leider, in plaats van een gewone vader. "Natuurlijk, hij was wel een vader, met zes kinderen. Maar hij leefde zijn leven, en wij deden met hem mee. Hij was veel weg, en we gingen ook vaak met hem mee."
Ook deelde ze veel interesses met haar vader. Zo was Mellie Metiarij zelf ook lange tijd politiek actief voor de PvdA, hield ze zich bezig met de Molukse politiek, en de laatste jaren zet ze zich in voor de stichting Schattenberg.

Loslaten

Heel vaak heeft Mellie Metiarij gedacht: "En nu schrijf ik het boek echt af". Zeker na de dood van haar vader in 2007. Toen was ze steevast van plan het zo snel mogelijk af te maken. Maar dan weer verliep het schrijven stroef, of er kwamen weer nieuwe verhalen bij, of het boek belandde weer in de ijskast omdat er te veel emoties loskwamen.
Het boek ligt volgende week in de winkels:
Het boek: Gedwongen reis, mijn vader dominee S. Metiarij
Het boek: Gedwongen reis, mijn vader dominee S. Metiarij © RTV Drenthe / Margriet Benak
Dat het nu klaar is, voelt voor haar wel dubbel. "Het is nu eindelijk gedrukt, en dus echt klaar." Maar als schrijfster twijfelt ze trouwens nog wel een beetje, of het wel goed 'af' is. Daar speelt haar eigen emotie ook een rol in. "Ik moet nu definitief loslaten, terwijl ik heel erg met mijn vader bezig ben geweest door dit boek. En heb zo nu en dan twijfels, of ik iedereen wel genoeg aan het woord heb gelaten. Maar dan zegt mijn kleindochter tegen me, 'Oma, je hoeft echt niet alles op te schrijven hoor'."
Wel voelt het ook een beetje als een bevrijding, een last die wegvalt, na zestien jaar worstelen met het boek. "Maar toch voel ik me nu wel een beetje als een wees, mijn ouders zijn er werkelijk niet meer. Tijdens het schrijven voelde het net alsof mijn vader weer leefde, omdat er zoveel mensen met hem en voor hem bezig waren. Dat is nu weg."

Reizen afleggen

De titel Gedwongen reis slaat terug op de reizen die Semuel Metiarij zijn leven lang noodgedwongen moest afleggen. Dat begon met de verplichte reis naar de Noord-Molukken, om dominee te worden, waarna hij in 1951 van de Molukken naar Nederland moest. Vervolgens was er de reis die hij moest afleggen als dominee om te preken, en als politiek leider om te vergaderen en te onderhandelen. "Maar het was ook de reis van het blijven zoeken naar mogelijkheden voor een vrije Zuid-Molukken", zo weet Mellie Metiarij.
Tot op heden is die vrijheid er nog altijd niet. En de vader van Mellie Metiarij heeft zijn geboorteland nooit teruggezien. "Hij kon er ooit heen, maar iedereen raadde hem dat af, het was te onveilig, omdat Indonesië hem zag als gevaarlijke vrijheidsstrijder. Dat stond daar in de krant. Toen was het verstandiger om hier te blijven, daarna was hij te oud voor zo'n reis."
Woensdag 20 oktober wordt het boek officieel gepresenteerd, in het Molukse centrum Molo Oekoe in Bovensmilde. Een symbolische dag, zegt Metiarij. "Het is dan de trouwdag van mijn ouders, een bijzondere dag voor mij." Het boek Gedwongen Reis wordt uitgegeven door koninklijke Van Gorcum in Assen.
De uitzending van Cassata is hier terug te luisteren.

Heb je een nieuwstip, nieuwe informatie óf heb je een foutje gespot? Stuur een bericht, foto of filmpje via WhatsApp of mail de redactie.