NAM wil olieveld Schoonebeek verkopen: 'Hier altijd goede naam gehad'

Gisteren maakte de NAM bekend dat het de kleine gas- en olievelden in de etalage zet. Daar valt ook het olieveld in Schoonebeek onder. Het is de bedoeling dat het veld wordt ondergebracht in een nieuwe bv, die de NAM dan probeert te verkopen.

Mocht een andere partij het olieveld overnemen, dan verdwijnt de NAM na zo'n 75 jaar voorgoed uit het dorp. En dat stemt toch wel tot weemoed in het dorp, waar de NAM - in tegenstelling tot de gaswinningsgebieden - altijd populair is geweest. "De NAM heeft hier een goede naam", zegt Henry Eisen, voorzitter van de historische stichting De Spiker. "Als er een andere partij komt, is het nog maar de vraag hoe dat verdergaat."

In 1943 vindt de Shell een olieveld bij Schoonebeek. Het blijkt een van de grootste velden te zijn op het vasteland van West-Europa. Een paar jaar later, in 1947, richten Shell en Esso een nieuw bedrijf op: de Nederlandse Aardolie Maatschappij. De NAM. Rondom het olieveld verschijnen honderden ja-knikkers, die gebruikt worden om olie op te pompen. Weer een jaar later wint de NAM voor het eerst gas, in Coevorden.

In de jaren die volgen zorgt de NAM voor een belangrijke impuls voor Schoonebeek. "De NAM betaalde vaak mee aan allerlei zaken, zoals het zwembad, maar ook wegonderhoud", weet Eisen. "En veel gebeurde ook ongemerkt." NAM-personeel kocht bijvoorbeeld vaak broodjes bij de bakker, maar overnachtte ook in het hotel. "Het zijn veel van die kleine dingen."

Maar het is niet allemaal hosanna in Schoonebeek. Op 8 november 1976 komt het hele dorp onder een laagje olie te zitten. Een zwarte nevel van olie, stoom en modder daalt neer op Schoonebeek. De afsluiter van put S457 op 800 meter diepte begeeft het. Er ontstaat een 'spuiter' die de olie in het rond spoot.

Het lukt NAM-technici pas anderhalve dag later om de zogeheten afdichter over de put te krijgen. Er zijn dertien pogingen nodig. De schade loopt in de miljoenen guldens. Schoonebeek is drie maanden later pas heel helemaal schoon.

In die jaren rijdt ook een speciale olietrein naar de raffinaderij in Pernis. Eerst gaat de olie met tankauto's naar station Coevorden en van daaruit op de trein. Later wordt de olie met schepen vervoerd, maar het passeren van allerlei bruggen en sluizen blijkt economisch niet echt rendabel. Daarop wordt een treinrails aangelegd tussen Schoonebeek en Coevorden, zodat de olie in één keer door kon.

Aan het gelukkige huwelijk tussen de NAM en Schoonebeek komt in 1996 toch een (voorlopig) einde. Voor de NAM wordt oliewinning steeds minder rendabel. De olie is dik en stroperig en daardoor lastig te winnen. Er kan niet genoeg mee verdiend worden en dus stopt de NAM ermee. Het dorp baalt. De ja-knikkers verdwijnen. "Maar de NAM heeft alles toen heel netjes achtergelaten", herinnert Eisen zich. "Dat is toen allemaal mooi opgeleverd."

Toch is het geen definitieve breuk, want in 2011 keert de NAM terug naar Schoonebeek. Behalve de ja-knikkers. Die zijn vervangen door modernere varianten. In de winningsloze jaren zijn nieuwe technieken ontwikkeld, zoals pompen met een hoger rendement en horizontale putten. Ook is het injecteren van stoom om de olie minder stroperig te maken vernieuwd. Oliewinning in Schoonebeek is dan financieel weer interessant. "Ook vandaag leeft de NAM nog", vindt Eisen. "Mensen in het dorp zijn er toch wel trots op."

Maar dat is in de afgelopen tien jaar minder geworden. De aandeelhouders van de NAM Shell en ExxonMobil geven niet langer prioriteit aan olie- en gaswinning. Ook heeft de NAM te maken met de aanstaande sluiting van het grote Groningerveld. Vanwege die 'nieuwe realiteit' kan het Asser bedrijf niet meer investeren in de kleinere gas- en olievelden. De vier nieuwe bv's (de gasvelden in de Waddenzee en kleine velden in Noord- en Zuid-Holland worden bijvoorbeeld ook in bv's ondergebracht) moeten verkocht worden.

NAM-directeur Johan Atema hoopt dat er een partij komt die wil investeren in Schoonebeek. Volgens hem is dat hard nodig. "Er zit daar nog voor dertig jaar olie onder de grond, maar je zult de oliewinning wel moeten vergroenen door te investeren", zei hij gisteren tegen RTV Noord.

Ook Atema houdt een dubbel gevoel over aan het waarschijnlijke vertrek uit Schoonebeek. "Emotioneel gezien is het wel een ding dat je na 75 jaar geboortegrond verlaat, maar als je puur logisch bekijkt is het oké. Philips vertrok ook uit Eindhoven en werd daar niet minder van."

Overigens noemt Atema de kans reëel dat de vier losse bv's niet worden verkocht. "Er is de afgelopen jaren weinig verkocht, maar we willen het wel proberen. Komt er een koper, dan is het een grote koper die gaat investeren. Als het niet wordt verkocht zullen we met de aandeelhouders een nieuwe strategie moeten maken en dan moeten we zelf investeren." Wat dat betreft kan het ook zomaar zijn dat het huwelijk tussen de NAM en Schoonebeek nog wat jaartjes langer duurt.