Koloniën van Weldadigheid pas in 2020 ingediend voor werelderfgoedstatus

Eigenlijk wilden de koloniën volgend jaar al een aangepast dossier inleveren, nadat Unesco in juli van dit jaar nee had gezegd tegen het verzoek om de armenkoloniën op te nemen op de Unesco-werelderfgoedlijst. Dat is een lijst van objecten en gebieden die vanwege hun geschiedenis en verhaal uniek zijn in de wereld. Op deze lijst staan bijvoorbeeld de piramides in Egypte en de Chinese muur. Dichterbij is dat bijvoorbeeld de Beemsterpolder. In dit befaamde rijtje moeten ook de armenkoloniën komen.

In juli van dit jaar werd tijdens een congres van Unesco in Bahrein duidelijk dat de koloniën de status niet meteen zouden krijgen. Zo vonden de landen die beslissen dat de armenkoloniën in Drenthe, Overijssel en België niet goed genoeg beschermd worden. Bovendien was onduidelijk waarom koloniën, waar je je vrij kon bewegen, gekoppeld zijn aan koloniën waar je echt vast zat.

De armenkoloniën in Frederiksoord, Wilhelminaoord, Boschoord en Willemsoord ontstonden in 1818 toen generaal Johannes van de Bosch een plan bedacht om iets te doen aan armoede in Nederland. De Fransen waren net vertrokken en lieten Nederland berooid achter. Vooral in de steden was veel armoede en bedelarij.

Van de Bosch bedacht dat hij in Drenthe deze gezinnen een betere toekomst kon geven. Hij bouwde honderden kleine boerderijtjes met wat land. Allemaal in rechte lijnen in het landschap. Gezinnen moesten op het land werken om de kost te verdienen. Deze 'hoeve's' zijn nog steeds te zien in dorpen als Frederiksoord, Wilhelminaoord,Boschoord en in mindere mate in Willemsoord.

Al snel bleek dat de discipline die van de 'nieuwe' bewoners werd gevraagd, wel heel lastig was. Iemand die zich niet aan de regels hield, werd naar Veenhuizen of Ommerschans gebracht om daar te worden opgesloten. Veenhuizen is uiteindelijk een gevangenisdorp geworden. Van de Bosch kopieerde zijn idee uit Drenthe en bouwde dezelfde koloniën in België.

In de afwijzing afgelopen zomer speelde het adviesorgaan Icomos een belangrijke rol. Dit adviesorgaan van wetenschappers oordeelde dat eigenlijk alleen de dorpen Frederiksoord en Wilhelminaoord in aanmerking komen voor de status van werelderfgoed. Daar is gedeputeerde Cees Bijl, voorzitter van de stuurgroep van alle overheden in Nederland en België, het niet mee eens.

Maar Icomos heeft aangegeven dat ze graag samen willen werken aan een aangepast dossier. Dit tot grote verrassing van Bijl. "Tegen deze samenwerking zeggen wij geen nee", zo laat Bijl in een reactie weten. Samen gaan ze kijken hoe ze het belang van de geschiedenis van de armenkoloniën en de strafkoloniën beter kunnen verwoorden.

Een ander bezwaar is ook opgelost. De bescherming van het erfgoed is nu geregeld in het Besluit Kwaliteit Leefomgeving. Een nieuwe regeling in Nederland. En dus had het dossier misschien in januari volgend al kunnen worden ingediend. "Dat zou ook mijn eerste gedachte zijn, maar het vraagt meer tijd. Mensen van Icomos komen ook kijken."

Ook voor de Maatschappij van Weldadigheid komt het uitstel goed uit. Het Huis van Weldadigheid, het bezoekerscentrum van de koloniën in Frederiksoord, is nog niet klaar. De verwachting is april volgend jaar. Uitstel heeft ook geen negatief effect volgens Bijl. "Ik hoop dat er nog veel meer ontwikkelingen zijn in de gebieden. Het moet geen dooie boel worden. Het maakt niet uit in welk jaar het komt. Ik hoop dat er nog jarenlang dingen gebeuren."

Bijl is er van overtuigd dat de gebieden in Nederland en België in het jaar 2020 alsnog de status van Unesco-werelderfgoed krijgen. Tijdens het congres van de leden van Unesco is er weer een kans. Minister Van Engelshoven moet nu zeggen wat zij van het uitstel vindt, maar dat gaat ze volgens gedeputeerde Bijl zeker goedkeuren.