Het mysterie van Darp: De vredesdemonstranten

Het protest tegen de opslag van kernwapens op Havelterberg begint in de jaren '70. Dan wordt in Steenwijk de Werkgroep Anti Atoomkoppen Steenwijk (WAAKS) opgericht. In 1976 besluiten de actievoerders om een vredesmars te houden op Tweede Kerstdag, het vredessymbool bij uitstek. De mars van Steenwijk naar Havelterberg wordt een jaarlijkse traditie.

Ton Spijkerman en Ria Duiven doen ook mee aan de vredesmars. Ria vanaf het begin, Ton haakt later aan. Ton: "In 1984 leerde ik Ria kennen bij de vredeswerkgroep in Havelte en vandaaruit had je connecties met allerhande vredeswerkgrepen en toen belandde ik ook in de organisatie van Waaks." Ria Duiven is duidelijk over haar motieven van destijds: "Toen had je die kernwapenwedloop. Je had de neutronenbom die mensen zou doden en gebouwen liet staan en de aarde kon zoveel maal vernietigd worden. Dat was zo ernstig, daar moest je je stem tegen laten horen. Dat kon niet dat was te bedreigend voor de mensheid."

De demonstraties beginnen bij sporthal/cultureel centrum De Meenthe in Steenwijk, tegenover het station. In de ochtend verzamelen de deelnemers zich. Ton: "En dan had je een aantal mensen binnen de organisatie die de stoet begeleidden, zodat er geen problemen zouden ontstaan, maar voor zover ik weet hebben we nooit problemen gehad."

De Amerikaanse dominee Harcourt Klinefelter werkt destijds op de Volkshogeschool in Havelte en gaf vredestrainingen en cursussen over geweldloze acties. Als vrijwilliger begeleidt hij de stoet. Lastig vond hij dat niet: "Nee, eigenlijk niet. Het gevoel van geweldloosheid leefde bij iedereen. Het geheim is: je moet mensen zien als mensen en niet als objecten. We hadden een goede relatie met de politie dus de begeleiding was verder geen probleem."

Om de stoet onder controle te houden rijdt hij op een brommer langs de demonstranten. "De enige keer dat ik persoonlijk een probleem had, was toen ik ergens mijn bromfiets had geparkeerd. Toen ik terugkwam had iemand met een mes mijn band lek gestoken. Maar dat was ook echt het enige incident dat we ooit hebben gehad."

Vast punt langs de looproute van zes kilometer van Steenwijk naar Havelte is de Johan van den Kornputkazerne aan de Meppelerweg. Om het terrein stond een hek en volgens Ria waren er meestal wel mensen die een bloemetje achter het hek stopten of wat spandoeken ophingen. Vervolgens liep de stoet door tot aan de Havelterberg. Ton: "En dan net voorbij het dorp sloegen we linksaf, dan gingen we de site op." Om het tempo er nog een beetje in te houden worden onderweg liederen gezongen. Ton en Ria vallen zo weer in hun oude patroon: "Geen man, geen vrouw, geen cent voor het leger", al zingend lopen ze de oude route weer.

De demonstraties worden van te voren aangekondigd met spotprenten en flyers. Ook worden er veel buttons gedragen. Ton Spijkerman heeft er nog een heel aantal bewaard. Onder andere een met de tekst 'Krijg de Hollanditis': "Een van de meest specifieke dingen van die tijd was dat ze in Amerika vonden dat er in Nederland heel veel gedemonstreerd werd tegen kernwapens. Dat noemde men de Hollanditis."

Het aantal deelnemers aan de vredesmars groeit rap, vooral in de jaren '80. Dat betekent veel werk voor Harcourt Klinefelter: "Je moest steeds de hele lengte langsrijden om te kijken of alles goed was." Het grote aantal deelnemers heeft waarschijnlijk ook te maken met de landelijke protesten begin jaren '80. In 1981 protesteerden in Amsterdam 400-duizend mensen tegen de plaatsing van kruisraketten. In 1983 in Den Haag zelfs 550-duizend mensen. Vaak zijn er ook sprekers die bij het hek van de Amerikaanse site een toespraak houden.

Maar niet elke spreker valt even goed bij het publiek. Zo wordt de toespraak van PvdA-voorman Wim Meijer in 1982 wreed verstoord door actievoerders die hem niet pacifistisch genoeg vinden. Ton: "Ik kan me nog herinneren dat Wim Meijer op het spreekgestoelte kwam en de anarchisten uit Friesland die begonnen lekker te joelen. Nou ja, dat soort dingen hoorde er gewoon bij."

Ton Spijkerman en Ria Duiven herinneren zich niet dat er ooit incidenten waren. Ze pasten er zelf ook wel een beetje voor op. Ria Duiven: "Verder dan het hek kwam je niet, dan was het te gevaarlijk." Ton Spijkerman: "JDat wist iedereen, die sitewacht kunnen met scherp schieten als je over het hek gaat, dat is serieus." Ria vult aan: "Je wist dat die militairen daar stonden en je weet dat Amerikanen bekend staan als schietgraag. Dus daar paste je ook wel voor op. Dat leek iedereen toch ook wel gewoon te voelen, het bleef gezellig en gemoedelijk."

Harcourt Klinefelter heeft nog wat andere herinneringen: "Op een gegeven moment was er een jongen met alleen een onderbroek aan. En hij had een grote schietschijf op zijn borst getekend met daarop de tekst: Ik ben doelwit, schiet op mij. En hij liep richting de plek waar de kernwapens lagen opgeslagen. Dat was heel spannend. De politie greep niet direct in, maar later is hij wel gearresteerd. Dat was wel het meest spannende moment in al die jaren dat ik dit heb gedaan."

Een kleine groep demonstranten gaat na afloop van de tocht vaak naar jongerencentrum De Buze in Steenwijk. 's Avonds wordt dan met z'n allen naar het 8 uur journaal gekeken. Ria: "En dan was het altijd een hot item: hoe komt het in het journaal en wat voor beelden hebben ze gemaakt. Dat was altijd wel een belangrijk moment, want je deed het natuurlijk ook om in het nieuws te komen met zo'n demonstratie."

Langzamerhand doen er minder mensen mee aan de vredesmarsen en in 1988 wordt de laatste mars gehouden. Harcourt Klinefelter kijkt met veel plezier terug op de acties: "Iedere keer dat ik bij de site kwam en zag dat er nog één uitkijktoren was overgebleven, de bom is er niet meer en de basis ook niet meer, dan weet je dat alle kleine beetjes hebben geholpen. Ik ben heel blij dat ik in die tijd heb kunnen helpen."

Ook voor Ton Spijkerman is het zinvol geweest: "Uiteindelijk zijn de Verenigde Staten en Rusland tot een akkoord gekomen. Waarbij er eigenlijk gezegd is dat het van de zotte is om kernwapens hier op te slaan en mogelijk te gebruiken. Toen is het blijkbaar doorgedrongen. Dus uiteindelijk hebben we achteraf toch gelijk gekregen en dat is zo leuk."

Harcourt Klinevelter beaamt dat: "Ja, en Martin Luther King zei: 'Vrijheid is een contante strijd'. Hetzelfde geldt voor vrede. We hebben hier een strijd gewonnen maar de oorlog tegen militarisme is nog niet over."