Zoek het uit! - Wat doen al die paaltjes in dat weiland?

Wat doen al die paaltjes in dat weiland? (Rechten: archief RTV Drenthe)
Wat doen al die paaltjes in dat weiland? (Rechten: archief RTV Drenthe)
Tientallen paaltjes en een manshoog kastje. In een weiland langs de N34, vlakbij de rotonde van Gieten, gebeuren rare zaken!
Althans, dat denkt Bertus Plasman uit Coevorden. Hij stuurde zijn vraag over de vreemde inrichting van het landschap in naar
.

Turen in de ruimte

Na wat speurwerk blijkt het te gaan om een deel van de LOFAR-radiotelescoop van ASTRON. In tegenstelling tot de grote schotels van de radiotelescoop bij Kamp Westerbork werkt deze telescoop met heel veel kleine antennes.
LOFAR staat voor Low Frequency Array. LOFAR is de grootste radiotelescoop ter wereld en doet metingen op lage frequenties. Deze radiotelescoop kan het ontstaan van de eerste sterrenstelsels, zwarte gaten en gaswolken bij de ‘geboorte' van het heelal in beeld brengen.

Duizenden antennes

De radiotelescoop is opgebouwd uit ongeveer 25.000 kleine, stilstaande antennes die in clusters opgesteld staan in het centrale LOFAR-gebied van 400 hectare tussen Exloo en Buinen, en op antennevelden verspreid over Friesland, Groningen, Drenthe en Overijssel.
LOFAR staat niet alleen in Nederland, maar is verspreid over Europa. Met stations in Duitsland, Polen, Frankrijk, Engeland, Ierland en Zweden. ASTRON probeert meer landen te betrekken bij de LOFAR telescoop en zo de telescoop nog groter te maken met meer stations.
De LOFAR-stations zijn door middel van een glasvezelnetwerk verbonden met een supercomputer die de data van de duizenden antennes combineert, waarna ze naar ASTRON in Dwingeloo worden gestuurd. Op die manier wordt met behulp van software een virtuele schotel gemaakt met een diameter van ongeveer honderd kilometer.

Terug in de tijd

Het licht van de zon doet er acht minuten over om de afstand tot de aarde te overbruggen. Licht en andere signalen van de dichtstbijzijnde ster doen er enkele jaren over om de aarde te bereiken. Bij signalen van nóg verder weg gelegen objecten en stelsels duurt het miljoenen en soms zelfs miljarden jaren voordat astronomen ze kunnen waarnemen. Astronomen kijken dus terug in de tijd.
Astronomen willen objecten waarnemen die zó ver van ons af staan dat de signalen er 13,7 miljard jaar (de leeftijd van het heelal) voor nodig hebben gehad om ons te bereiken. Hiervoor is een telescoop nodig die veel groter en gevoeliger is dan ASTRON's Westerbork telescoop. Daarom heeft ASTRON de LOFAR radiotelescoop ontwikkeld.

Vlak na de Big Bang

LOFAR vangt signalen op uit de ruimte die nog nooit eerder onderzocht zijn. Naar verwachting kunnen met LOFAR de allereerste objecten die na de Big Bang ontstonden, bestudeerd worden. LOFAR geeft hiernaast ook unieke inzichten in verschijnselen dichter bij de aarde: magnetische stormen op de zon, de zonnewind en de manier waarop die het klimaat op aarde beïnvloeden.

Eerder besteedden we in het programma 'De week van de techniek' aandacht aan de LOFAR radiotelescoop.

Zoek het uit!

Heb je zelf een vraag waarvan je denkt: 'Zoek het uit!'? Stuur 'm in en wie weet gaan wij binnenkort op zoek naar het antwoord.

Heb je een nieuwstip, nieuwe informatie óf heb je een foutje gespot? Stuur een bericht, foto of filmpje via WhatsApp of mail de redactie.