Bijna 140 jaar na tekening Van Gogh: is dit de naam van de schaapherder uit Zweeloo?

Van Gogh maakte een schetsje van het Hervormde kerkje in Zweeloo, omdat het hem deed denken aan het schilderij L'Eglise de Greville van Jean-Francois Millet dat hij in Parijs had gezien. Op het Drentse tafereel is een van het veld terugkerende herder met zijn kudde te zien voor het kerkje. Bij toeval stuitte historicus Albert Metselaar op twee namen die de herder mogelijk zouden kunnen zijn: Geert Stevens en Willem Klingenberg. Zij waren op die 1 november 1883 de enige ingeschreven herders in Zweeloo.

Metselaar kwam de namen tegen tijdens een omvangrijk onderzoek naar herders. In maart 1884 moesten Stevens en Klingenberg loten voor de dienstplicht. Hun namen zijn om die reden in lotingsregisters terug te vinden. "Toen dacht ik direct aan de tekening van Van Gogh. Het was echt een toevalstreffer", zegt de Hoogeveense historicus. "Ze waren allebei in functie van mei 1883 tot mei 1884. Het is zeker dat ze aan een arbeidsjaar bezig waren in de periode dat Vincent van Gogh in Zweeloo was."

Na verder onderzoek heeft Metselaar de naam van Klingenberg als mogelijke herder op het tafereel van Van Gogh laten vallen. "Willem Klingenberg moest wel loten in Zweeloo, maar dat kwam omdat zijn ouders daar woonden. Hij woonde zelf in de gemeente Westerbork en dan loop je niet met je schaapskudde voor de kerk van Zweeloo langs. Dan was hij wel heel erg verdwaald."

Blijft dus over: Geert Stevens. "Hij woonde wél in Zweeloo, dat staat niet alleen heel duidelijk in het lotingsregister maar ook in het bevolkingsregister", vertelt Metselaar. Uit die bron blijkt verder onder meer dat Stevens werd geboren op 1 augustus 1864, hij blauwe ogen en een ovaal aangezicht had en een opvallend litteken boven de neus. "Dat is het mooie van die lotingsregisters, er staat veel informatie in. Het zijn echt pareltjes."

Volgens Metselaar is dus Stevens de door Van Gogh geportretteerde schaapherder, al plaatst hij wel een kanttekening. "Je kan niet uitsluiten dat er alsnog iemand anders boven water komt. Je weet natuurlijk nooit of er nog een andere herder was in die tijd. Maar vooralsnog zijn het er maar twee en op basis daarvan kun je zeggen dat Geert Stevens hoogstwaarschijnlijk in beeld is gebracht door Van Gogh."

In het najaar van 2023 is het precies 140 jaar geleden dat Van Gogh enkele maanden in Drenthe verbleef. En dan staat onze provincie volledig in het teken van de wereldberoemde kunstschilder. Metselaar heeft nog wel een idee voor het Van Gogh-jaar: "Het zou mooi zijn als we dan een schaapskudde nog eens kunnen laten rondlopen bij de kerk in Zweeloo. Vooral ook omdat het kerkje nog altijd heel veel lijkt op de versie van Van Gogh."