'Vertrekpunt' in Roden: naast wrede herinnering ook teken van hoop

80 jaar nadat NSB-burgemeester Hendrik Roelof Bruininga het transport van 'zijn' inwoners naar Auschwitz goedkeurde, staat Reina Oudgenoeg met de tranen in haar ogen bij het monument 'Vertrekpunt'. Onder meer de broer van haar vader, Markus Oudgenoeg, werd hier in 1942 op transport gezet. Het laat Reina - die vandaag speciaal uit het Noord-Hollandse Heiloo richting Roden is gekomen - niet onberoerd.

De Holocaust speelt een niet uit te wissen rol in de geschiedenis van Reina en haar bloedverwanten. Vroeger kwam het onderwerp vaak ter sprake en op latere leeftijd is Reina op zoek gegaan naar de vele familieleden die ze in die tijd is verloren.

Hoewel ze bijhield welke familieleden het leven lieten tijdens de Jodenvervolging is er verder weinig mee gedaan, zegt Reina. "Dan is dit best mooi", zegt ze, wijzend op het monument. "Dat er toch iets is."

Het drie meter hoge monument, omlijst met opstijgende kraanvogels, heeft als naam 'Vertrekpunt' meegekregen. Niet alleen omdat vanaf hier de twaalf Joden uit het dorp op transport werden gezet, maar ook omdat het nu prijkt op de zogeheten OV-hub van Roden. Bussen rijden hier dagelijks af en aan, en reizigers kunnen op de bankjes rondom het monument even bijkomen.

'Vanuit dit vertrekpunt hoeft niemand meer te vluchten, te verdwijnen, mag iedereen vertrekken en veilig thuiskomen', zo valt er bij het monument te lezen. Anders dan 80 jaar geleden is het punt er één van hoop, in plaats van wanhoop.

De Stichting Herdenken Noordenveld is de drijvende kracht achter het vandaag onthulde monument. Bestuurslid en historicus Cees van der Kooij gaf in kerkgebouw Op de Helte een bescheiden geschiedenisles over de uit Roden weggevoerde Joden en hun wrede lot. Ook burgemeester Klaas Smid deed een duit in het zakje, onder meer door het gedicht 'Doodsfuga' van Paul Celan voor te dragen.

Kinderen van OBS de Flint uit Nietap droegen de namen van de weggevoerde Joden voor en legden (naar Joods gebruik) stenen bij het monument.

Volgens Van der Kooij twijfelde Stichting Herdenken Noordenveld nog of ze geen struikelstenen (of stolpersteine) moesten laten leggen in Roden. "Maar uiteindelijk hebben we gekozen voor dit monument met een ruimere doelstelling."

Dat monument werd dus een drie meter hoog kunstwerk, ontworpen door Mariet Schedler. Vanaf de doorgaans drukke Heerestraat valt het beeld vrijwel direct op. Precies zoals Schedler voor ogen had. Wie tijd heeft, kan al zittend de historie tot zich nemen.

Het beeld van Schedler was in het najaar van 2020 al klaar. Sterker nog: toen werd het al geplaatst in het centrum van Roden. "Maar door corona werd de officiële onthulling steeds uitgesteld", zegt de kunstenares. "Dit voelt voor mij als een afsluiting. En dat voelt goed."

De kunstenares, zelf woonachtig in Roden, wilde een 'rustig beeld'. "Ik hoop dat het nu een beeld van hoop is, zeker met die kraanvogels. Ik heb zelf de Tweede Wereldoorlog voor een deel meegemaakt. Nu sta ik hier met een vreemd gevoel, omdat ik het idee heb dat de huidige oorlog niet los valt te zien van de oorlog toen. Het vloeit in elkaar over."

Het monument is nu officieel overgedragen aan de gemeente Noordenveld. Burgemeester Klaas Smid kreeg van de stichting verder een klein kunstwerk van een kraanvogel, gemaakt door Schedler.

De werkjes van 30 bij 50 centimeter zijn te koop bij Kunstencentrum K38 en komen ten goede aan Stichting Herdenken Noorenveld. In het kunstencentrum is nog tot en met 8 mei een tentoonstelling te zien over Roden in de Tweede Wereldoorlog.