Rechtbank begint na 2,5 jaar aan slotstuk strafzaak Ruinerwold: Josef B. staat terecht

Het Openbaar Ministerie (OM) verdenkt hem ervan de misdrijven tussen 1999 en oktober 2019 te hebben gepleegd. Het OM heeft op een eerdere korte zitting laten weten dat het ervan uitgaat dat B. de negen kinderen niet zelf heeft aangeraakt, maar dat hij het voor de vader van het gezin, Gerrit Jan van D., mogelijk heeft gemaakt ze te mishandelen, misbruiken en te verwaarlozen.

B. regelde panden waar het gezin kon verblijven, verbouwde de boerderij in Ruinerwold en deed onder meer de boodschappen voor het gezin. Ook wordt hij ervan verdacht een man uit Oostenrijk, die net als hij werkte voor Van D., te hebben mishandeld. De man werd door Van D. onder meer opgehangen en opgesloten. Dat gebeurde in de periode voordat het gezin in Ruinerwold woonde. B. zou hierbij betrokken zijn geweest.

De eveneens Oostenrijkse Josef B. is de enige die nog voor de rechter moet verschijnen, nu Gerrit Jan van D. niet kan terechtstaan vanwege zijn slechte gezondheid. Hij zou een rechtszaak niet begrijpen en niet in staat zijn zichzelf te kunnen verdedigen als gevolg van een beroerte die hem in 2016 trof, oordeelde de rechtbank in maart vorig jaar. De man (69) is gedwongen opgenomen in een zorginstelling in Gelderland.

Van D. kent B. al sinds de twee tientallen jaren geleden lid waren van de beruchte Moonsekte. De Oostenrijker, timmerman van beroep, ging later werken voor Van D., die zijn eigen home religion ontwikkelde en met zijn negen kinderen leefde volgens zijn zelf verzonnen geloof. Het gezin woonde sinds eind jaren tachtig in Hasselt, Zwartsluis, Staphorst, Meppel en de laatste tien jaren voor hun ontdekking in de boerderij aan de Buitenhuizerweg in Ruinerwold.

B. ziet zichzelf als aanhanger van Van D. en zijn geloof. Hij was officieel de huurder van de afgelegen boerderij. Ook een loods in Meppel, waar het gezin daarvoor verbleef, stond op zijn naam. De oudste drie kinderen ontvluchtten het gezin voordat vader met de rest naar Ruinerwold vertrok.

Waar de oudste kinderen Shin, Mar Jan en Edino nog wel naar school zijn geweest en dus een leven buiten het gezin hadden, hadden de jongste zes dat helemaal niet. Hun vader gaf ze nooit aan bij de burgerlijke stand en hield ze altijd verborgen voor de buitenwereld. Josef B. wist wél van hun bestaan. Hij vormde als het ware de enige verbinding van het gezin met de buitenwereld, maar hield zijn mond.

Of B. zelf wist van de mishandelingen is de vraag. Van D. sloeg zijn kinderen onder meer, maar zonderde sommigen ook tijden lang af van de rest door ze bijvoorbeeld in een hondenhok te laten slapen als ze in zijn ogen iets verkeerds hadden gedaan. Ook vernederde hij ze en misbruikte enkelen van hen. In de met een Televizier-ring bekroonde documentaire De Kinderen van Ruinerwold vertellen ze hier uitgebreid over.

De klusjesman stelt dat hij niks verkeerd heeft gedaan. Ook heeft hij op eerdere zittingen gezegd dat hij de meesten van hen al jaren niet had gezien toen zij in Ruinerwold woonden. Zoon Israel, die uiteindelijk in 2019 ontsnapte en hulp vroeg in een kroeg in het dorp, was zijn contactpersoon sinds Van D. de beroerte had gehad en niet meer kon praten en lopen.

Van vrijheidsberoving is nooit sprake geweest, heeft B. ook eerder in de rechtbank gezegd. Volgens hem was de deur in Ruinerwold niet op slot en konden de kinderen gaan en staan waar ze wilden. Dat hebben de jongste vijf zelf ook tijdens verhoren verklaard. Als ze bij wijze van spreken een dagje hadden willen gaan winkelen, had dat gemogen. Ook hebben ze verklaard dat Gerrit Jan van D. hen wel degelijk voorbereidde op een leven in de maatschappij.

Maar de oudste drie en Israel hebben verklaard dat hun vader hen altijd inprentte dat de buitenwereld slecht was. En het OM stelt dan ook dat een deur niet letterlijk op slot hoeft te zitten om mensen van hun vrijheid te beroven. Je kunt ze ook geestelijk zodanig beïnvloeden dat alsnog sprake is van vrijheidsberoving, aldus de officieren van justitie. Dat is volgens hen ook gebeurd en Josef B. is er medeschuldig aan, is hun overtuiging.

B. heeft een jaar in voorarrest gezeten. In die tijd is hij onder meer geestelijk onderzocht in het Pieter Baan Centrum, maar hij weigerde mee te werken. "Ja, nee, goedemorgen en goedemiddag heb ik gezegd. En dat was per ongeluk. Verder praat ik niet", zei hij eerder tegen de rechtbank. Wel is zijn gedrag geobserveerd. Vandaag worden de resultaten besproken.

De klusjesman is vooral erg boos, bleek tijdens eerdere zittingen. Hij is ervan overtuigd dat het OM hem en Van D. heeft vervolgd vanwege hun geloof en sprak in de rechtbank eerder van 'een heksenjacht'. Twee keer ging hij in hongerstaking omdat hij vond dat hij onterecht vastzat. Beide keren is hij uiteindelijk ook weer gaan eten. Na een jaar oordeelde de rechtbank dat hij zijn proces in vrijheid mocht afwachten, omdat destijds eerst duidelijk moest worden wat er met de zaak van hoofdverdachte Van D. moest gebeuren.

Toen de zaak tegen de Ruinerwoldvader in maart vorig jaar werd stopgezet, breidde het OM de aanklacht tegen B. uit met mishandeling. Iets waar zijn advocaat Yehudi Moszkowicz zich tegen verzette, maar wat de rechtbank uiteindelijk goed vond. Wel kreeg de advocaat de kans om alle negen kinderen opnieuw te verhoren bij de rechter-commissaris. Dat is eerder dit jaar gebeurd.

Advocaat Corinne Jeekel, die Shin, Mar Jan, Edino en Israel bijstaat, gaat ervan uit dat in ieder geval twee van hen vandaag bij de zitting aanwezig zijn. Hoe zij tegen 'de zaak Josef B.' aankijken, wil ze van tevoren niet zeggen. "Vanuit de kinderen zullen er één of meerdere verklaringen komen op de zitting. Dan zal dat duidelijk worden", zegt de advocate. Of de vier ook een schadevergoeding willen van de klusjesman, wil Jeekel ook nog niet kwijt.

Als de drie rechters en de officieren van justitie B. hebben ondervraagd en de slachtoffers aan het woord zijn geweest, komt het OM later vandaag met de strafeis tegen de Oostenrijker. Daarna gaat Moszkowicz voor hem pleiten. De advocaat wil voorafgaand aan de zitting ook vrijwel niks kwijt. "Ons standpunt is ongewijzigd ten opzichte van eerdere zittingen. Of ik voor vrijspraak ga pleiten? Uiteraard."