Drenthe Toen podcast: Het rampjaar 1672 in Coevorden
28 mei 2022, 16:49 • 4 minuten leestijd
'Een Schricklijck Jaer'
"Niks gebeurt zomaar, geen enkele oorlog komt ineens uit de lucht vallen", zegt Ineke den Hollander. Ze schreef: 'Een Schricklijck Jaer', over de oorlog in 1672 in het noordoosten van de Republiek. Dit jaar is het 350 jaar geleden.
In wat ook wel bekend staat als het rampjaar 1672 wordt de Republiek van vier kanten aangevallen. In april verklaart de Franse koning Lodewijk XIV de oorlog aan de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Bondgenoot koning Karel II van Engeland volgt en daarna de bisschoppen van Keulen en Munster. Begin juni vallen ze de Republiek binnen.
"Lodewijk XIV, de zonnekoning van Frankrijk, had het in z'n hoofd gezet dat hij de machtigste van Europa wilde worden. Hij wilde Frankrijk uitbreiden, bij voorkeur met delen die heel welvarend waren. Dat was de Republiek in die tijd. Ook het geloof speelde een belangrijke rol. Frankrijk was overwegend katholiek. De Republiek had als staatsgodsdienst het gereformeerde geloof; daar wilde Lodewijk een eind aan maken. In Engeland zat Karel II op de troon, oorspronkelijk katholiek, ook al was zijn bevolking grotendeels protestant. Lodewijk XIV beloofde hem bij overwinning een deel van het veroverde grondgebied. Aan de andere kant zaten twee bisschoppen, beiden fel katholiek. Vooral de bisschop van Munster, Bernard von Galen, die later tijdens het beleg van Groningen de bijnaam 'Bommen Berend' kreeg. Die twee bisschoppen wist Lodewijk ook voor zijn karretje te spannen. Uiteraard voor veel geld, om de legers te financieren", aldus Den Hollander over de vier partijen die de Republiek in 1672 aanvielen.
Het 'onneembare' Coevorden, veroverd én heroverd
In juli is Coevorden aan de beurt. Ineke den Hollander: "Toen de bisschop van Munster samen met de bisschop van Keulen Drenthe binnenkwam - nadat hij Overijssel in een paar weken tijd had weten te veroveren - deed hij er tien dagen over om Coevorden in te nemen. Terwijl Coevorden in die tijd als onneembare vesting gold. Beroemd in binnen- en buitenland. "
"Aan het einde van dat jaar 1672 is er echter een herovering ingezet. Een aanval op de bisschop en op Coevorden, dankzij een plan van Meijndert van der Thijnen, de schoolmeester-koster uit Coevorden."
Van der Thijnen had in Groningen zijn plan voorgelegd aan Carl von Rabenhaupt, wiens militaire faam en kunde hem bekend was, Den Hollander vervolgt: "Ze trokken op met 962 man vanuit Groningen naar Coevorden. Na twee dagen kwamen ze in de vroege ochtend aan bij Coevorden, waar - gelukkig - een zware mist hing, zodat ze vanuit de vesting het legertje niet zagen aankomen. Door die verrassingsaanval hebben ze Coevorden in een paar uur tijd weten te heroveren", aldus Den Hollander over de verovering en herovering van Coevorden in één en hetzelfde jaar. In de volgende twee delen gaan we hier nader op in.
Van der Thijnen en Rabenhaupt
Als het een film was, was deze Meijndert van der Thijnen een van de hoofdrolspelers. Den Hollander: "Absoluut. Samen met Rabenhaupt, de commandant van Groningen. Die hebben de Staten-Generaal uit Hessen-Kassel gehaald terwijl hij al in de 70 was, maar ze kenden hem uit de Tachtigjarige Oorlog dus ze wisten wat zijn kwaliteiten waren. De Republiek vroeg hem het commandement over Groningen op zich te nemen, en dat is heel goed verlopen want het beleg van Groningen heeft zes weken lang geduurd, maar de Groningers hebben niet toegegeven, onder leiding van Rabenhaupt." En diezelfde Rabenhaupt speelde dus ook een grote rol bij de herovering van Coevorden.
Reddeloos? Je hoeft alleen maar naar Coevorden te kijken. Het land is helemaal niet reddeloos, ze kunnen zich echt wel redden.
'Radeloos, redeloos en reddeloos'
Er is een bekende uitdrukking die het rampjaar 1672 als volgt wil samenvatten: 'De regering is radeloos, het volk is redeloos en het land is reddeloos'. Den Hollander: ik denk soms wel eens: ja, waar hebben we het dan helemaal over? Dat de regering radeloos is, is dus het bestuur in het westen van het land terwijl er ook echt nog wel stadsbesturen zijn die wel weten wat ze moeten doen. Het volk is redeloos - dan heb je het vooral over het feit dat zij Johan de Witt vermoord hebben, overigens onder aanvoering van een aantal mensen die daar voordeel bij had."
De Witt was raadpensionaris en werd door een woedende menigte samen met zijn broer Cornelis gelyncht in Den Haag, onder het voorwendsel dat zij verantwoordelijk waren voor deze oorlog. Maar de Groningers bijvoorbeeld waren beslist niet redeloos! Den Hollander vervolgt: "En dat het land reddeloos is, nou, je hoeft alleen maar naar Coevorden te kijken. Het land is helemaal niet reddeloos, want ze kunnen zich echt prima redden."
Meer over het waarom en vooral het hoe van deze oorlog in 1672, horen we in een driedelige radio- en podcastserie voor Drenthe Toen, waarin we historische plekken in het Coevorden van vandaag bezoeken en Ineke den Hollander de situatie van het Coevorden in het rampjaar schetst.
29/05 Drenthe Toen Podcast Rampjaar deel 1
Radio, podcast én een boek dat je kunt winnen
Deel 1 van de driedelige radio- en podcastserie is te horen in het Radio Drenthe-programma Drenthe Toen, zondag 29 mei, tussen 12.00 en 14.00 uur. Daarna via Uitzending Gemist en de diverse podcast-apps.
'Een Schricklijck Jaer. De oorlog van 1672 in het noordoosten van de Republiek', is geschreven door Ineke den Hollander en wordt uitgegeven door Uitgeverij Koninklijke Van Gorcum. Het boek wordt donderdag 2 juni gepresenteerd en drie weken lang mogen we een exemplaar verloten. Meedoen? Mail je naam en adres naar drenthetoen@rtvdrenthe.nl.
