Rechtbank hakt knoop door over 'Ruinerwoldklusjesman' Josef B.

Josef B. Ruinerwoldzaak
Josef B. tijdens de rechtszaak vorige maand © Heleen van den Broek
"Hij moet afrekenen voor het leed dat hij de negen kinderen van Van D. heeft aangedaan. Voor het feit dat hij hun jeugd heeft afgenomen." Met die woorden eiste officier van justitie Diana Roggen een maand geleden vier jaar gevangenisstraf tegen Josef B. De Oostenrijker, die in de media bekend is geworden als de klusjesman van het gezin dat in Ruinerwold jarenlang afgezonderd van de buitenwereld leefde, was volgens het Openbaar Ministerie veel meer dan dat.
Vanmiddag doet de rechtbank uitspraak in de zaak tegen de Oostenrijker.
Het OM houdt B. medeverantwoordelijk voor vrijheidsberoving en mishandeling van de negen kinderen van het gezin van vader Gerrit Jan van D. Daarnaast wordt hij verdacht van vrijheidsberoving van een landgenoot, die in 2009 in een loods in Meppel werd opgehangen en daarna wekenlang werd opgesloten in een keet. Hij kreeg nauwelijks eten.

'Cruciale rol'

Volgens het OM staat als een paal boven water dat de rol van B. (61) veel groter is dan enkel de rol van klusjesman. Hij had een "cruciale rol" in het systeem waarin vader Van D. zijn kinderen liet opgroeien. Gerrit Jan van D. geloofde er heilig in dat hij als Aartsvader uitverkoren was en zijn negen kinderen ook. Hij wilde ze voorbereiden op een nieuwe wereld, Eden. Daarbij moest contact met de buitenwereld zoveel mogelijk voorkomen worden, want die zou slechte invloed hebben op het gezin.
Alleen zijn oudste drie kinderen liet Van D. naar school gaan, al hadden zij verder ook geen vrijheid. Ze moesten altijd gelijk van school naar huis. Dat zij nog zes broertjes en zusjes hadden, mochten ze ook aan niemand vertellen, was hen ingeprent. Die zes had Van D. niet aangegeven bij de burgerlijke stand na hun geboorte. Ze gingen niet naar school en kwamen verder ook niet buiten het gezin.
Als Van D. ervan overtuigd was dat er een slechte geest in één van de kinderen zat - dit overkwam de oudste drie het vaakst, omdat zij contact hadden met de buitenwereld - mishandelde hij ze en zonderde hij ze soms maandenlang af. Ze moesten lange tijd bidden en vasten. Ook werden enkele kinderen door hem misbruikt.
Het gezin leefde in Hasselt, Zwartsluis, Staphorst, Meppel en uiteindelijk in Ruinerwold. Steeds verhuisde het naar andere plekken, om te voorkomen dat de zes jongste kinderen ontdekt zouden worden. B. wist volgens justitie overal van af. Toen Van D. in 2010 met die jongste zes naar de afgelegen boerderij in het Drentse dorp verhuisde, waren de oudste drie al gevlucht. Maar uit angst hielden zij wel hun mond over de rest van het gezin, vertelden ze in de documentaire De Kinderen van Ruinerwold.
Ruim een maand geleden legden Israel, Shin en Edino een slachtofferverklaring af. Bekijk in deze video hoe dat precies ging. Verhaal gaat verder onder de video.
Rechtbank hakt knoop door over 'Ruinerwoldklusjesman' Josef B.

Verborgen ruimte

In oktober 2019 werd het gezin ontdekt, nadat de toen 25-jarige Israel, de oudste van de jongste zes, was weggelopen en hulp had ingeschakeld. Josef B. was bij de boerderij toen de politie er kwam, maar weigerde de agenten binnen te laten. Hij werd opgepakt en zijn sleutels afgepakt. In de boerderij vonden de agenten in eerste instantie niks. Ze belden Israel en die legde uit dat er een verborgen ruimte was achter een kast. Via de ruimte kwam de politie bij de uiteindelijke schuilplaats: een kleine, bedompte ruimte verborgen onder strobalen. De jongste vijf kinderen en vader Gerrit Jan van D. zaten daarin verstopt.
Het gezin groeide uit tot wereldnieuws. Al snel bleek dat Van D. met zijn kinderen alleen maar zo afgezonderd kon leven door de hulp van Josef B. Hij deed niet alleen de boodschappen, maar huurde en verbouwde de panden waar het gezin heeft gewoond en wist als één van de weinigen van het bestaan van alle kinderen. "Hij was hun schakel met de buitenwereld", aldus aanklaagster Diana Roggen tijdens de rechtszaak op 9 mei. Van een rechtszaak tegen Van D. is het niet gekomen, omdat hij vanwege een beroerte in 2016 niet in staat is om terecht te staan.

'Systeem van indoctrinatie'

De Oostenrijker wist niet alleen van het geweld tegen de kinderen, hij werd zelf ook meerdere keren mishandeld door Van D., bleek tijdens de rechtszaak. Toch bleef B. trouw aan Van D. Hij ziet zichzelf als een discipel, een aanhanger van Van D.'s geloof. Verder was hij erg belangrijk, omdat hij voor het inkomen van het gezin zorgde: zijn inkomsten als meestertimmerman stond hij grotendeels af aan Van D. Toen de politie het gezin ontdekte, werd in totaal zo'n 90.000 euro contant geld gevonden.
Door Van D. altijd te blijven steunen, heeft hij bijgedragen aan het geweld en aan de vrijheidsberoving van de kinderen en de Oostenrijker die in 2009 werd vastgehouden, vindt justitie. B. heeft eerder verklaard dat de kinderen in principe vrij waren om weg te gaan, maar volgens het OM waren ze dat niet. "Zij leefden in een systeem van indoctrinatie, geweld, onveiligheid en angst, waardoor zij niet vastgebonden of opgesloten hoefden te worden om niet weg te gaan. Zij gingen simpelweg niet omdat zij niet durfden en geloofden dat zij niet weg wilden. Dat was het mentale slot op de deur", aldus Roggen.

'Nu komen ze bij mij'

Op de zitting van 9 mei vroeg B.'s advocaat Yehudi Moszkowicz vrijspraak. Gerrit Jan van D. is volgens Moszkowicz de boosdoener, maar omdat die niet kan terechtstaan, wordt de zaak nu onterecht op zijn cliënt afgeschoven. De Oostenrijker wilde tijdens de rechtszaak niet met de rechters praten. Pas in zijn laatst woord richtte hij het woord tot de rechtbank en liet hij weten dat zijn vertrouwen in de rechtsstaat weg is. "Dat shitverhaal over die kinderen in de kelder, daardoor is het wereldnieuws geworden. En er moet nu een schuldige komen", mopperde B. "Van D. kunnen ze niet verhoren en nu komen ze bij mij. Ik ben er klaar mee."

Heb je een nieuwstip, nieuwe informatie óf heb je een foutje gespot? Stuur een bericht, foto of filmpje via WhatsApp of mail de redactie.