Standsverschil op dodenakker in Assen

De Noorderbegraafplaats in Assen is de oudste, algemene begraafplaats van de stad. Opgericht in 1823. Naar voorbeeld van die in het Duitse Aurich.
En dat betekent: een doelmatige begraafplaats met strakke paden en rechte lijnen of, zoals historicus, gids en vrijwilliger van de Stichting Noorderbegraafplaats Lukas Kwant het zegt: "Alles is hier rechttoe, rechtaan." Maar uniek is het, in heel Nederland.

Renovatie en verval

Samen met de andere onvermoeibare en enthousiaste vrijwilligers houdt Kwant zich bezig met het bewaren van de Noorder Begraafplaats voor de toekomst. "We zijn vijf jaar in bedrijf als stichting en we zijn meteen begonnen met het ijzerwerk dat begon in te storten, het opknappen van de graven en de verzorging van het kleine groen."
Een heel enkele keer worden de vrijwilligers aangesproken op hun werkzaamheden. Meestal door fotografen die het jammer vinden geen ruïne aan het Kerkhoflaantje aan te treffen. Lukas Kwant: "Ze zeggen dan: 'Jammer dat u het opknapt; juist het vervallene vinden we zo mooi!'. En dan zeggen wij: 'Geen enkel probleem, want we hebben nog een filiaal aan de Beilerstraat: de Zuiderbegraafplaats, die staat op instorten'. Misschien dat er in de toekomst nog eens een stichting komt die zich daarover ontfermt."

Vol is vol

Assen was er vroeg bij in 1823, de hoge heren vonden dat de begraafplaats op de Brink te vol begon te raken en een opvolger nodig had. In het Asserbos werden alle gewone Assenaren begraven. Zelfs de rooms-katholieken. Alleen de joden hadden een eigen begraafplaats.
Opmerkelijk is dat het geen grote begraafplaats is. Kwant: "Assen was toen eigenlijk een heel klein dorp en men dacht hier royaal mee vooruit te kunnen. Een Assenaar uit 1820 zou er nu heel erg verbaasd om zich heen kijken." Anno 2019 wordt er alleen nog maar bijgezet, dat betekent dat je er alleen begraven kunt worden als je al een graf hebt. Nieuwe graven worden hier allang niet meer uitgegeven.

Rondlopen als in een museum

Vandaag de dag loop je over de begraafplaats heen als door een museum. Kwant legt uit: "Hoe het eruit ziet, heeft te maken met de plaatselijke wetgeving. In de tijd dat hier begraven werd, was die er niet. Binnen bepaalde grenzen konden mensen maken wat ze wilden."
Het standsverschil in Assen zie je terug in de graven. "Hier werd dat verschil ook extra benadrukt. Naast de minder vermogende graven lagen mensen die zelf een graf konden kopen; de rijken, de hoge bestuurders en ook de middenstanders", aldus Kwant.

Assen uniek in Nederland

Wat opvalt op de Noorderbegraafplaats is het puik gerestaureerde hekwerk. "In heel Nederland is het op een gegeven moment mode", weet Kwant. "En ook hier is dat het geval. Er zit een bepaalde betekenis achter, het is je eigen tuintje als het ware. En het is niet fatsoenlijk daar doorheen te lopen, dus zet je er een hekje omheen. Hier speelde het tussen 1870 en 1920. Het merendeel van de hekken is hier bewaard gebleven. Dat maakt deze begraafplaats uniek in Nederland, samen met de Zuiderbegraafplaats aan de Beilerstraat."

Lelietjes-van-dalen voor Aaltje Tent

We staan stil bij het graf van Aaltje Tent, geboren in 1881, gestorven in 1907. Ze pleegde zelfmoord nadat haar Haagse werkgever haar beschuldigde van de diefstal van een kostbaar sieraad. Dusdanig beschaamd en besmet keerde ze terug naar Assen, waar ze zichzelf verdronk.
Na haar dood werd het sieraad teruggevonden. Haar graf laat duidelijk zien waar ze vandaan kwam en wie ze was; een simpel graf met een simpel naambordje. Maar wel bewaard gebleven, want het was een koopgraf. Als ze een perk eerder had gelegen was haar graf in 1944 geruimd. Aaltjes graf is bedekt met lelietjes-van-dalen, het werk van de vrijwilligers.
Zaterdag 25 mei is een open dag op de Noorderbegraafplaats in Assen, in combinatie met de open dag van de Asser Historische Vereniging, die ter plekke aanwezig is met informatie.
Het hele gesprek met Lukas Kwant is vanmiddag te horen in de uitzending van Drenthe Toen, tussen 14.00 en 16.00 uur en daarna via uitzending gemist of de podcast.

Heb je een nieuwstip, nieuwe informatie óf heb je een foutje gespot? Stuur een bericht, foto of filmpje via WhatsApp of mail de redactie.