Katholieke kerken Zuidoost-Drenthe onderzoeken mogelijkheden voor de toekomst

Sin-Henricuskerk Klazienaveen Jozef Okonek en Louis Veldhuis
Pastoor Józef Okonek (rechts) en Louis Veldhuis in de Sint-Henricuskerk in Klazienaveen © RTV Drenthe / Rien Kort
Afstoten, herbestemmen, andere of aanvullende functies erbij? Welke toekomstmogelijkheden hebben de katholieke kerken in Zuidoost-Drenthe? Dat is de hamvraag die drie parochies in Zuidoost-Drenthe zich dit jaar mee bezig houden. In totaal gaat het om veertien locaties.
Vorige week bracht de Immanuel Parochie (met kerken in Coevorden, Steenwijksmoer, Weiteveen, Schoonebeek en Nieuw-Schoonebeek) naar buiten dat zij op korte termijn onderzoek gaat doen naar de vitaliteit van de kerken. De parochie Maria Hertogin van Drenthe (Barger-Compascuum, Emmer-Compascuum, Klazienaveen en Zwartemeer) is daar inmiddels al mee begonnen, laten pastoor Józef Okonek en Louis Veldhuis, lid van het parochiebestuur, weten.
"Net als de Immanuel Parochie zijn wij door het bisdom Groningen-Leeuwarden gevraagd om ons vastgoed te inventariseren op bezoek en gebruik", aldus Veldhuis. "Ook is gevraagd welke toekomstmogelijkheden wij zelf zien."
Bij de parochie is dezelfde trend waarneembaar als elders: het aantal kerkgangers neemt zienderogen af. Een kritische blik naar de toekomst is daarom noodzakelijk. Veldhuis: "Het is de vraag of het kerkelijk vastgoed puur een geloofsbestemming kan behouden of dat je andere functies toevoegt of zelfs een compleet andere invulling geeft."

Veertig jaar geleden

Begin volgend jaar verwachten Okonek en Veldhuis een antwoord te hebben op die vraag. De parochie brengt vervolgens verslag uit aan het bisdom, dat zich weer buigt over de vervolgstappen. Veldhuis: "Persoonlijk vraag ik me af of we alle vier gebouwen kunnen handhaven."
Het aantal parochianen bestaat momenteel uit iets meer dan 5200 personen. Ongeveer de helft draagt daarbij financieel bij. Volgens Veldhuis bezoeken, afhankelijk per dorp en dienst, tussen de twintig tot tachtig mensen wekelijks een kerk. "In dat opzicht zijn ze nog volop in gebruik. Voor onder meer huwelijken, begrafenissen, dopen. Veertig jaar geleden was dat wel anders: toen zaten de kerken vol."

Stookkosten

Het voornaamste euvel is dat de godshuizen in financieel opzicht inefficiënt zijn te noemen. De stookkosten nemen een ferme hap uit het budget. Veldhuis: "Het schort bij onder meer de kerken in Emmer-Compascuum en Barger-Compascuum aan afdoende isolatie. Het gaat om hoog oplopende ruimtes met gebrandschilderde ramen." De kachel moet flink branden om de kerk warm te krijgen bij koud weer.
Okonek: "Vanaf juli betalen we 2600 euro per maand aan energiekosten in Barger-Compascuum. Een jaar eerder was dat nog 1400 euro. Dat is echt veel voor een locatie." Veldhuis: "Met het teruglopende aantal kerkgangers is dat op de lange termijn niet vol te houden. Elk jaar lijden we een boekhoudkundig verlies."
Niet alleen in Zuidoost-Drenthe maar binnen heel Nederland speelt deze uitdaging voor de katholieke gemeenschap. Kerken worden daarom afgestoten of krijgen een compleet nieuwe bestemming. Zoals een gezondheids- of een multifunctioneel centrum.

Emotionele binding

Het is om uiteenlopende redenen niet altijd een makkelijke stap om te zetten, stelt Okonek. "Neem de kerken in Emmer-Compascuum en Barger-Compascuum. Deze twee hebben een monumentale status, wat een alternatief gebruik kan bemoeilijken."
Volgens de pastoor moet er ook rekening worden gehouden met de opvatting van de kerkgangers zelf. Het gebouw waarin je bent gedoopt, getrouwd of waar je een naaste hebt weggebracht: het kan heel gevoelig liggen als er iets compleet of gedeeltelijk iets anders wordt. Veldhuis: "Mensen hebben een emotionele binding met zo'n gebouw. Je kunt er bijvoorbeeld niet zomaar een bar in zetten."
Sint-Josephkerk Barger-Compascuum
De Sint-Josephkerk in Barger-Compascuum © RTV Drenthe / Rien Kort
Van de kerk wordt op de een of andere manier gebruik gemaakt wordt van de kerk. In de Sint-Henricuskerk in Klazienaveen vinden ook concerten en kooroptredens plaats. Maar Veldhuis houdt een slag om de arm wat betreft die mogelijkheden. "Ik zit ook bij het Toonkunstkoor waarmee ik onder meer optreed in de kerken in Emmen."
Qua publiek is het daar prima te doen, maar in kleinere dorpen is dat niet te doen. "Voor de kerk in Barger-Compascuum hielden we wel eens benefietconcerten met kerst. De opbrengsten waren bestemd voor restauratie van de kerk. Toen hadden we anderhalf man en een paardenkop in de zaal."

Oktober

De Goede Herder Parochie (met kerken in Emmen, Erica, Emmerschans en Barger-Oosterveld) is inmiddels ook gestart met een soortgelijk onderzoek. Volgens Arvid Lange, lid van de gebouwencommissie die belast is met deze taak, is de verwachting dat er zo rond oktober een advies richting de parochie gaat.
Ook bij De Goede Herder Parochie spelen dalende ledenaantallen en kerkelijke financiën. Opvolgers van ouder wordende vrijwilligers moeten met een lampje worden gezocht. "Je hoeft geen profeet te zijn om te weten dat de huidige situatie in de parochie er toe leidt, dat niet alle gebouwen op termijn in stand kunnen worden gehouden", valt er te lezen op de website.

Levende bouwstenen

De Sint Gerardus Majellakerk in Barger-Oosterveld liep begin van dit jaar al tegen een bezettingsprobleem aan. Enkele cruciale vrijwilligers wilden vanwege hun leeftijd stoppen en aan een oproep om vervanging werd geen gehoor gegeven. Cor Siekman, lid van het parochiebestuur, vreesde dat de 'uiteindelijke uitkomst van deze droevige situatie zou zijn dat kerk en kerkhof op korte termijn zouden moeten sluiten. Triest maar het is de keiharde realiteit.'
Deze crisis is voorlopig bezworen. Siekman: "Op de lange termijn is het natuurlijk geen houdbare situatie. Er moet iets gebeuren. Het probleem is dat er te veel kerken en te weinig parochianen zijn. Mensen zijn de levende bouwstenen die een kerk overeind houden. Maar niemand voelt zich er toe geroepen."

Heb je een nieuwstip, nieuwe informatie óf heb je een foutje gespot? Stuur een bericht, foto of filmpje via WhatsApp of mail de redactie.