Herdenking eerste transport van Kamp Westerbork naar Auschwitz, precies 80 jaar geleden

"1137 mannen, vrouwen en kinderen. Het grootste deel waren Joden uit Duitsland en Oostenrijk die vóór de bezetting naar Nederland waren gevlucht", spreekt Van Ooijen. "Zij hadden gehoopt hier veilig te zijn, hier een toekomst te hebben of van hier verder te kunnen reizen om elders een toekomst op te bouwen. Maar vandaag tachtig jaar geleden hield voor hen de toekomst op."

Een van de andere sprekers tijdens de herdenking is René de Vries. Zijn vader, Herman de Vries, werd in 1942 opgeroepen om zich in Groningen op het station te melden en dat was het laatste moment dat beiden elkaar zagen. "We zien de trein voorbij rijden, maar kunnen mijn vader hierin niet ontdekken. Wel herinner ik mij heel goed het vloeiend applaus wat met de trein meereisde als een golf van sympathie vanuit de stad Groningen die afscheid nam van zijn Joodse inwoners. Mijn moeder stond te huilen. En dat was het laatste teken van mijn vader."

Heman de Vries was een van de 1.137 Joden die in het eerste transport naar Auschwitz zat. Hij overleed daar, vrij kort na zijn aankomst.

Pas vorig jaar ontdekte René de Vries dat de dood van zijn vader wel eens anders in elkaar zou kunnen steken. "Er was een briefje gevonden waarin stond dat hij naar een ziekenbarak gebracht was", vertelt hij. "Later heb ik iemand gesproken in Amsterdam die het had meegemaakt. Ze zei dat de meeste eersten 'gingen' ten gevolge van de vlektyfus ten gevolge van de luizen die daar waren. Hij is dus niet in de gaskamers omgekomen, maar ziek geworden. Ik kan het niet checken, maar ik neem aan dat dat gebeurd is."

Naast de verhalen die de sprekers delen volgt een herdenkingsgebed en een minuut stilte. Vervolgens worden foto's van slachtoffers uit het eerste transport neergelegd bij het monument De 102.000 stenen.

Ieder jaar vindt op 4 mei de dodenherdenking plaats op het kampterrein. De andere grotere gebeurtenissen zoals de herdenking van vandaag vinden een keer in de vijf jaar plaats. Volgens directeur Bertien Minco is dat ook om het een beetje te verdelen. "Er is hier zoveel naars gebeurd, je kunt eigenlijk wel elke week een herdenking organiseren. Maar dat is voor de organisatie en de mensen niet op te brengen."

Dat stil moet worden gestaan bij de plek en de gebeurtenissen die zich bij het kampterrein hebben afgespeeld, staat voorop. Maar in welke vorm, dat ligt open. "Ik heb daar bijzonder genoeg net een brainstorm over gehad met een theatergroep. Eigenlijk precies met deze vraag: wat gaan we doen om het ook voor jongere generaties invoelbaar te laten worden? En hoe gaan zij het stokje overnemen en het verhaal vertellen? Het is een verhaal waar we nog lang niet over uitgesproken zijn."

"Het herdenken is goed omdat je het verleden niet vergeet", vertelt De Vries. "Je moet ook zien dat je herhaling voorkomt. Je krijgt bovendien dat er afsluiting is. Een afsluiting van een periode, dat vind ik belangrijk."

Het is de taak voor volgende generaties om dat over te nemen, stelt De Vries. "Mijn kleindochter ging in 2016 al mee op 4 mei naar de Dam om een krans te leggen. Dat gaat wel door. We dachten dat dit al lang verloren zou zijn en niet meer accuraat zou zijn, maar dat is het niet. Het wordt steeds accurater."