Discussie over investering van 2,1 miljoen in Drentse zorglocaties

Wat klopt hiervan en wat niet? Bram Koster (RTV Drenthe) zocht het uit, in samenwerking met Egbert Minnema (RTV Noord).

Eerst de achtergrond. Afgelopen voorjaar publiceert RTV Noord een artikel over de Drentse zorgondernemer Ruud Slot. Uit onderzoek van de omroep blijkt dat de eigenaar van MartiniZorg en diverse Drentse zorgbedrijven ongeveer 2,1 miljoen euro zorgwinst aan zijn persoonlijke onderneming heeft uitgekeerd. Het gaat om dividenduitkeringen in de periode 2014 tot 2020, bovenop het salaris van Slot.

Illegaal is dat niet. Winst maken met bv's mag in de zorg. Ook het uitkeren van dividend (een winstuitkering aan aandeelhouders) is niet verboden. Via een constructie met tal van zorgbedrijven heeft Slot legaal de 2,1 miljoen euro in zijn privébezit laten komen.

Maar dat geld had ook naar de zorg kunnen gaan. Zorggeld is immers publiek geld, bedoeld om de zorg mee te financieren. Vooral vanwege de hoogte van de winstuitkeringen vinden de deskundigen waar RTV Noord mee sprak dat Slots handelen moreel gezien knelt. Ook het gemeentebestuur van Groningen noemt de situatie "onwenselijk". Een week na de publicatie van RTV Noord vertrok Slot als directeur van De ZorgZaak, het moederbedrijf van MartiniZorg.

Het wegsijpelen van zorggeld heeft Slot zelf altijd ontkend. Hij zegt de 2,1 miljoen euro dividend niet in zijn eigen zak te hebben gestoken, maar wederom te hebben "aangewend ten bate van de zorg", doelend op een gezondheidscentrum in Hoogeveen en een Vitaliteitsoord in Frederikoord.

In dit artikel zoomen we in op die twee locaties. RTV Drenthe en RTV Noord onderzoeken samen in hoeverre het geld daar inderdaad naar de zorg is teruggegaan.

Zeven jaar geleden was gezondheidscentrum Het Klooster nog een leegstaand klooster. Inmiddels zijn er meer dan twintig bedrijven gehuisvest. Het merendeel van die bedrijven is zorgaanbieder, zoals een huisarts, maar bijvoorbeeld ook een diëtist die alleen via het internet werkt. Daarnaast is een klein deel volgens deskundigen op het gebied van zorgwetgeving geen zorgaanbieder. Denk aan een theater c.q. vergaderruimte en een brasserie.

Met een deel van de 2,1 miljoen aan zorggeld die Slot aan zichzelf uitkeerde, zegt hij dat gezondheidscentrum dus te hebben gefinancierd. Daarmee bedoelt hij dat hij het pand heeft gekocht en verbouwd, en inmiddels verhuurt aan zorgaanbieders.

Is dit, zoals hij zelf zegt, het herinvesteren van dividend in de zorg?

De Nederlandse Zorgautoriteit neigt naar een nee. De organisatie wil geen uitspraken doen over individuele ondernemers, maar een woordvoerder geeft aan dat zoals RTV Drenthe en RTV Noord de casus hebben voorgelegd, "dit geen investering in de zorg is, maar in vastgoed, omdat het kennelijk gaat om het laten renderen van het vastgoed, in plaats van het leveren van zorg met behulp van vastgoed."

Dick de Waard, hoogleraar financial auditing (Rijksuniversiteit Groningen), is stelliger. "Als ik 3 miljoen euro bezit en daarvoor een gebouw koop. En ik verhuur dat gebouw vervolgens aan een onderwijsinstelling. Lever ik dan een bijdrage aan het onderwijs? En als ik het verhuur aan horecabedrijven, ben ik dan een horecaondernemer? Nee, dan ben ik gewoon een vastgoedexploitant."

Waar je volgens De Waard wel aan kunt denken bij investeren in zorg? "Als je je geld gaat stoppen in de ontwikkeling van nieuwe zorgverleningsmethoden. Of als je een nieuwe activiteit gaat starten waarmee je mensen met een bepaalde aandoening gaat helpen."

Harrie Verbon, emeritus-hoogleraar Openbare Financiën van de Tilburg Universiteit, is in het verleden vanuit zijn professie door diverse media benaderd om zorggeldstromen te beoordelen. Ook hij ziet de activiteiten van Slot niet als herinvestering in de zorg. Verbon vergeleek ondernemers als Slot eerder al met Sywert van Lienden, die veel geld verdiende met de zogenoemde 'mondkapjesdeal' en die daar zwaar over is bekritiseerd.

"Deze activiteiten zijn ongetwijfeld niet de oorspronkelijke bedoeling van dat zorggeld geweest," denkt Verbon. "Dat Slot alleen aan zorgbedrijven verhuurt, doet er eigenlijk niet zoveel toe. Hij kan ook verhuren aan casino's. Hij verdient gewoon goed geld, naar ik aanneem, door te investeren in vastgoed met zorggeld en dat vastgoed vervolgens ten eigen bate exploiteren."

Jeroen Suijs, hoogleraar Financial Accounting (Erasmus Universiteit), deed in 2018 samen met Verbon onderzoek naar de winsten van zorginstellingen. Ook Suijs ziet de aankoop, verbouw en verhuur van Het Klooster niet als een herinvestering in de zorg.

De hoogleraar constateert dat de overheid indirect dubbel betaalt voor de huisvesting van de zorginstellingen in Het Klooster. Eerder voor de aankoop van het pand en nu ook weer voor de huur van het pand.

Zorgbedrijven ontvangen namelijk allemaal zorggeld van de overheid, om hun taken mee uit te voeren. Een klein deel van dat geld is bestemd voor de huurkosten, legt Suijs uit. De zorgbedrijven in Het Klooster betalen dat deel van het zorggeld aan Slot. "De overheid betaalt dus dubbel, omdat het vastgoed indirect ook al met zorggeld gefinancierd was."

Het geïnvesteerde dividend zou volgens Suijs pas ten bate komen van de zorg "wanneer de zorgruimte gratis ter beschikking zou worden gesteld aan zorginstellingen en deze zorginstellingen geen vergoeding voor huisvestingskosten ontvangen in de zorgtarieven."

Slot zelf kijkt op een andere manier naar zijn investering in gezondheidscentrum Het Klooster, die volgens hem wel degelijk ten bate van de zorg komt. "Het feit dat wij heel selectief geweest zijn in welke partijen wij hier allemaal onderdak bieden, die elkaar op een gegeven moment gaan versterken, betekent dat dat toch indirect de zorgverlening ten goede komt."

Bovendien doet Slot meer dan alleen vastgoed verhuren, zegt hij. "Wij verzorgen hier ook receptiewerk en wij zorgen voor de doorgeleiding van patiënten." Eens per zes weken zegt Slot daarnaast bijeenkomsten te organiseren met de huurders, waar zou worden gesproken over "vernieuwing in de zorg".

Waar die bijeenkomsten inhoudelijk over gaan en wat de resultaten ervan zijn, zegt Slot niet. We stelden dezelfde vragen aan zestien van zijn huurders, maar ook zij willen er niets over kwijt of reageren niet.

Een klein deel van Het Klooster heeft een invulling gekregen die niet direct gerelateerd is aan de zorg. Op de vraag hoe bijvoorbeeld de exploitatie van een theater c.q. vergaderruimte ten bate komt van de zorg, antwoordt Slot als volgt. "Ik ben met de cultuursector bezig om te kijken: wat hebben mensen nu nog meer nodig dan alleen zorg? Het is niet alleen de pleister plakken, maar het is ook muziek en theater. Dat zijn ook heilzame dingen", verklaart hij.

Van Hoogeveen springen we door naar Frederiksoord. Aan de Majoor van Swietenlaan zat ruim 120 jaar een tuinbouwschool gevestigd: een onderwijsinstelling met circa zeven hectare tuin. In 2005 sloot de school haar deuren en raakte het geheel in verval.

In 2016 raakte Slot in gesprek met de Maatschappij van Weldadigheid, stichter van de tuinbouwschool en eigenaar van de grond. Meerdere ideeën voor aanpak van het gebouw en de tuinen passeren de revue, maar meest recent is het plan van een Vitaliteitsoord. Het idee is de boel te verbouwen tot een zorghotel, in combinatie met een regulier hotel en aangevuld met levensloopbestendige koopappartementen.

Hiervoor zegt Slot het andere deel van die aan hemzelf uitgekeerde 2,1 miljoen dividend te hebben ingezet. Specifiek is het geld volgens hem besteed aan de aankoop en het onderhoud van het pand, alsook aan de pacht en het onderhoud van de tuinen en aan een wijziging van het bestemmingsplan.

Volgens Dick de Waard (hoogleraar financial auditing, Rijksuniversiteit Groningen) is het maar de vraag of je met het ontwikkelen van een zorghotel geld herinvesteert in de zorg. Net als bij het eerder besproken Klooster in Hoogeveen steekt Slot het geld immers niet direct in zorgverlening, maar in een pand.

"Als je er milder naar kijkt zou je kunnen zeggen: je hebt het gebouw aangepast naar zorgbehoefte, dus je investeert in de zorg," zegt De Waard. "Maar ik vind de lijn nog steeds dun, want het is nog steeds verhuur van vastgoed, alleen heb je het specifiek gemaakt."

Op dit moment zit het Vitaliteitsoord nog in de ontwikkelfase. Ondertussen genereert Slot huurinkomsten door ruimtes in de voormalige tuinbouwschool te verhuren. Op het gebied van zorg is er sinds juni alleen een praktijk voor massagetherapie gevestigd. Verder zijn er onder meer een meubelmaker, edelsmid en schilder gehuisvest.

Slot: "Dan zullen de zogeheten deskundigen zeggen: dat heeft niks met zorg te maken. Maar uiteindelijk als je dingen wilt veranderen, je wilt innovatie, dan zal je op een gegeven moment ook andere stappen moeten nemen."

Slot doelt op "het integreren van kunst, cultuur, grijs en groen", zoals hij zijn plannen voor het zorghotel, reguliere hotel en de levensloopbestendige koopappartementen omschrijft. De hurende kunstenaars wil Slot daar dus bij betrekken, om te onderzoeken wat dat doet met het welzijn en welbevinden van mensen. "Er zitten ook kunstenaars die iets met mensen doen. En kunst doet iets met mensen."

In het algemeen vindt de Drentse ondernemer dat de opvattingen van de NZa en de hoogleraren ten onrechte suggereren dat hij de 2,1 miljoen dividend alleen voor het geld zou hebben geïnvesteerd. "Als ik het alleen voor het geld zou doen, zou ik andere dingen gedaan hebben. Dan had ik er niet zoveel tijd, energie en ellende in gestoken."

Slot zegt te handelen vanuit idealisme. "En dat idealisme is ook herkend door overheden en door de Maatschappij van Weldadigheid. Zij hebben dat idealisme allemaal gezien en gezegd: wij willen met deze man werken."

"Het is inderdaad het geval dat de Maatschappij van Weldadigheid in 2016 en 2017 een bepaalde mate van idealisme bij de heer Slot herkende", aldus stichtingsdirecteur Minne Wiersma. "De laatste paar jaren bespeuren wij die bevlogenheid in mindere mate. Ik heb de indruk dat hij minder energie heeft. Ik zie hem ook minder."

Dat de tuinbouwschool en bijbehorende tuinen er nog steeds zo vervallen bij liggen als zes jaar geleden, frustreert Wiersma. Inmiddels zijn er ook gesprekken met een andere initiatiefnemer, die de boel mogelijk gaat overnemen van Slot. "De urgentie neemt toe. Wat hier nu gebeurt hebben we nooit met elkaar gewild. Ik vind het heel erg hoe het er nu bij ligt", aldus Wiersma.

Hoeveel geld er precies in Het Klooster in Hoogeveen en in het Vitaliteitsoord in Frederiksoord is geïnvesteerd, blijft tot op de dag van vandaag onduidelijk. Die gegevens zijn niet openbaar en Slot gaat niet in op ons verzoek om bewijsdocumenten aan te leveren. Volgens de ondernemer zelf gaat het dus om een totaal van 2,1 miljoen, die hij eerder als zorgwinst aan zichzelf uitkeerde.

In het coalitieakkoord van eind vorig jaar valt te lezen dat het kabinet nadere voorwaarden gaat stellen aan winstuitkeringen in de zorg, "om excessieve winstuitkering door zorgaanbieders tegen te gaan, dan wel te voorkomen". Tot op heden zijn die voorwaarden nog niet wettelijk vastgelegd.