Zoek het uit! - Waarom geven we een krentenwegge als er een baby geboren is?

12 juni 2019, 19:30 • 5 minuten leestijd

Een mega- krentenwegge van maar liefst 6 meter lang werd in Winterswijk aangeboden (Rechten: Nederlands Bakkerij Museum)

Heel Nederland kent het gebruik van beschuit met muisjes als er een baby geboren is. Maar in Drenthe en Overijssel is er ook een flink aantal plaatsen waar het de gewoonte is om bij de komst van een kleine een flinke krentenwegge te geven.

Maar waar komt dat oude gebruik nu eigenlijk vandaan? Paula uit Emmen vroeg zich dat af en stuurde haar vraag naar

Zoek het uit!

Om te beginnen, wat is een krentenwegge nou precies. In de officiële Nederlandse vertaling is het gewoon een krentenbrood, maar dat dekt de lading toch niet helemaal. Waar vroeger een krentenbrood vooral een ‘waterbrood’ was met wat krenten er in, was een krentenwegge een veel luxueuzere uitvoering daarvan. Gemaakt met melk, boter, krenten, rozijnen en soms ook sukade was de geboortewegge eiets heel anders dan zomaar een krentenbrood.

Hoe oud het gebruik van het geven van een krentenwegge is, kunnen we niet met zekerheid zeggen. Uit de archieven van het Nationale Bakkerij Museum blijkt wel dat de wegge in elk geval in 1845 een vaste plaats in het geboorteritueel van Ees innam en toen dus zeker weten in Drenthe voorkwam.

In Drenthe dus, met name in het zuidelijke deel van de provincie. Daarnaast was de traditie in het hele oosten van het land bekend, vooral in Overijssel en Gelderland. Verder kwam de geboortewegge ook wel voor in Limburg, Zuid-Holland en Friesland, al was het gebruik hier veel minder algemeen. Vooral in Zuid-Holland en Friesland had het krentenbrood de vorm van een tulband in plaats van dat het een ‘wegge’ (wig) was.

Overigens werd de traditie ook buiten de oorspronkelijke streek voortgezet, als het gezin bijvoorbeeld naar de Randstad verhuisd was. Zoals in dit filmpje, bij een Twents gezin in Rotterdam:

Het kan per regio verschillen, maar in zijn algemeenheid werkte het zo: Als er een baby werd geboren, dan kregen ze een krentenwegge kado van hun buren, familieleden of collega’s. Wanneer die op kraamvisite kwamen, namen ze een krentenwegge voor de gelukkige ouders mee. Sommige kersverse ouders, met name de welgestelde paren, kregen op deze manier zo veel krentenweggen dat ze zich er geen raad meer mee wisten.

Overigens was het gebruikelijk dat je de kraamvisite een stuk van hun eigen gegeven wegge te eten en soms ook een deel daarvan mee naar huis gaf. Er moest dus goed bijgehouden worden wie welke wegge had gegeven.

Een krentenbrood van anderhalve meter lang en vijftig pond zwaar werd beschouwd als een geboortegeschenk van normale omvang. Er zijn verhalen bekend van grotere exemplaren. Zo schrijft het Nederlands Bakkerij Museum over een krentenmik in Slagharen in 1932, die bijna tweeënhalve meter lang was.

Ook in Almelo overdreef men graag een beetje, zoals valt te lezen bij het Bakkerij Museum

“In Almelo hechtte de arbeidersbevolking bijzonder sterk aan het in ere houden van het schenken van geboortebrood. Niet alleen gebeurde dit volgens een oeroude traditie bij de geboorte van de eerste spruit, maar ook in latere jaren, als het gezin al aardig was uitgebreid, kwam in het schenken van formidabele kraamweggen de goede kameraadschap tot uiting. Dit ondervond in 1922 W. Jung, machinist bij de spoorwegen, toen hij de gelukkige vader werd van zijn dertiende kind. Het was een gevaarte met een lengte van maar liefst 3 meter 20, een breedte van 50 centimeter. en een dikte van 10 centimeter, dat niet minder dan 150 pond woog. Op een fraai versierde wagen, getrokken door een pony, omstuwd door een ontzaglijke menigte, werd dit feestbrood der feestbroden naar de woning van de vrouw van de machinist gereden, nadat de collega’s de vader in de remise deze mega-wegge met de noodzakelijke officiële toespraak hadden aangeboden.”

Jozien Jobse-van Putten, een culinair-historisch auteur, heeft samen met het Meertens Instituut onderzoek gedaan naar de krentenweggen en daarbij ook de aantallen die geschonken werden. Er waren kraamouders die bij een geboorte één krentenwegge kregen, maar er waren er ook die er meer kregen. Uit het Gelderse Hengelo noteerde de schrijfster de volgende rapportage: "Ik ben in 1926 geboren. Ik was de eerste, mijn ouders waren dus samen. Ze kregen toen 26 grote krentenbroden. Ze deden dus niet anders dan krentenbrood eten. Ze konden dan ook geen krentenbrood meer zien."

Zo'n hoog aantal ten geschenke gekregen broden was over het algemeen een uitzondering. Ook in de interviews voor het boek ‘De krentenwegge’ noemden de bakkers soms zes, zeven of acht krentenweggen die ze bij een geboorte op één adres moesten bezorgen.

In Drenthe werd de krentenwegge voornamelijk door de familie gegeven. Zo bestelden in Zweeloo de ouders of de schoonouders een krentenwegge op de dag van de geboorte terwijl de familie die minder 'na' was, zoals ooms en tantes, dit pas een dag of veertien na de geboorte deed. Helemaal vast lagen dit soort gebruiken niet, want in het boek van Jozien Jobse-van Putten staat ook dat ooms en tantes in Drenthe juist geen krentenbrood gaven maar alleen koffiebonen, beschuit of geld.

Vooral in Overijssel werd het krentenbrood door de buren gegeven. In sommige plaatsen uit Oost- Overijssel diende de vrouw van de ‘eerste 'naober' ervoor te zorgen dat er een krentenwegge op de dag van de kraamvisite was. Deze kraamvisite werd daar ongeveer veertien dagen na de geboorte gehouden. De overige buurvrouwen gaven ook een krentenwegge, maar die arriveerde later, op een tijdstip dat het de kraamvrouw het best uitkwam.

Het schenken van een reuzen-krentenwegge ter gelegenheid van een geboorte komen we nog steeds tegen als traditie, met name op het platteland. De krentenwegge is tegenwoordig steeds minder vaak een geschenk van buren en familie. Nieuwe aanbieders van de krentenwegge zijn vaak leden van sportclubs, verenigingen en beroepsgroepen.

Loop jij ook wel eens tegen oude tradities aan waarvan je denkt: waaróm eigenlijk? Stuur je vraag in naar Zoek het uit!. Dan duiken wij de geschiedenis in om het antwoord voor je te zoeken!