Witterdiep: Een kronkelende beek onder de rook van Assen

Het bovenloopje van de Drentsche Aa stroomt ten zuiden van Assen, langs het TT Circuit en deels over een Defensieterrein. Over een lengte van vijf kilometer is de beek het afgelopen jaar hersteld naar zijn oorspronkelijke vorm. Dat heeft gezorgd voor meer variatie in flora en fauna.

Op dit moment staat het water in de beek laag. "Het is natuurlijk ook al een tijdje droog", zegt Paul Hendriks van Waterschap Hunze en Aa's. "Maar het water stroomt wel, dat is een belangrijk kenmerk van een beek."

In de jaren negentig van de vorige eeuw is het Witterdiep recht gemaakt om het water snel af te kunnen voeren. Maar door klimaatverandering moet het water nu juist langer vast worden gehouden. Door het aanpassen van de beek is ongeveer 40.000 kubieke meter extra waterberging ontstaan. "Je ziet dat er steeds meer water in groot tempo op ons systeem afkomt. We willen het water vertraagd afvoeren en op die manier zoveel mogelijk water in het gebied houden."

Naast het vasthouden van meer water, verbetert het aanpassen van het Witterdiep ook de waterkwaliteit en het waterleven. Belangrijk volgens Hendriks, omdat planten en dieren die specifiek bij beekjes leven, steeds zeldzamer worden. "Door de natuur nu te herstellen kunnen plant- en diersoorten hier weer een plek vinden."

Zowel de begroeiing in de beek als op de oevers moet nog op gang komen. "Maar je ziet al drijvend fonteinkruid, egelskopjes, grote waterweegbree en smalle waterpest met een kroosdekje. Dat zijn soorten die in de oude beek ook al zaten en die vinden ook hier weer een plekje. Nu krijg je heel langzaam een omschakeling naar meer soorten voor stromend water." Op termijn zou ook de waterrankonkel kunnen gaan bloeien.

Omdat de beek een bovenloopje is, zullen er geen grote vissen in het Witterdiep voorkomen. Maar het bermpje zou op termijn wel in de beek kunnen zwemmen. "Dat is een klein visje dat vrij plat is en sterke vinnen heeft, waardoor hij goed tegen stroming kan", zegt Hendriks.

Langs de rand van de beek groeit ook nog iets bijzonders. Vorig jaar werd er een harlekijn gevonden, een klein orchideetje. "Het is een bijzondere plant omdat hij hoge eisen stelt aan zijn leefgebied", vertelt ecoloog Hans Dekker van de provincie Drenthe. "In Drenthe is de harlekijn officieel uitgestorven. Dan is het heel bijzonder dat je plotseling een paar planten vindt."

De werkzaamheden waren nog net niet begonnen en dus kon de plant worden behouden. Een deel van de grond waar de harlekijn groeit werd afgegraven, opgetild en op een andere plek neergelegd. Met succes, want dit voorjaar bloeide de harlekijn opnieuw. "Nu moeten we kijken of deze het hier ook de komende jaren volhoudt en de bloemen zaad maken, zodat we in de toekomst in het dal van het Witterdiep op meer plekken harlekijn kunnen vinden", zegt Dekker.

Naast de beek is een verbinding gemaakt tussen het fietspad de Haar en de Bedeldijk. Het nieuwe fietspad ligt voor een deel in de winterbedding van het Witterdiep. In regenachtige periodes kan een deel van het fietspad onder water staan. Dat gebeurt vooral in de winter.

"Door fiets- en wandelpaden kunnen mensen lekker de natuur in", zegt Dekker. "Zo blijven ze mooi op het pad, doen niets kwaad en kunnen wel heerlijk genieten van de natuur."