Helpen Drentse kwartels gevaarlijke ziekten te voorspellen?

Eindhovenaar Jan Staal staat aan de rand van een aardappelveld bij Exloo met een klein luidsprekertje in zijn handen. “Priet priet priet priet”, klinkt het. Het is het geluid van een kwartel. Een vrouwtje, wel te verstaan, en het klinkt heel anders dan het bekende “kwikmedip” van de mannetjes.

Voor de mannelijke kwartels is het geluid onweerstaanbaar. “Die willen maar een ding”, zegt Staal. “Een vrouwtje om mee te paren en dan verder. Op naar het volgende vrouwtje."

Staal gebruikt de geluidjes om kwartels onder zijn vangnet te lokken. De mannetjes komen er dan aan - meestal lopend door het gewas - en als ze onder het net zitten springt Jan Staal met zijn medevangers op. De kwartel schrikt, schiet omhoog en wikkelt zich in het vangnet.

Het is een oude methode voor de kwartelvangst, en het werkt als een tierelier. Deze ochtend worden zomaar drie kwartels tegelijk en dat is geen uitzondering. Eenmaal in het net worden de kwartels geringd, gewogen en opgemeten.

Kwartelonderzoekers proberen zo uit te vinden hoe het zit met de verschillende types kwartel, want er zijn lange afstandstrekkers en standvogels. Het ene jaar leven er bovendien veel meer kwartels dan het andere jaar. Hoe dat precies zit is nog grotendeels onbekend.

"Bij ons komen de lange afstandstrekkers die overwinteren in Afrika en die met tussenstappen onze kant op trekken - als het weer gunstig is", zegt Staal. "En dat is interessant voor onderzoek naar tropische ziektes. Kwartels leven grotendeels op de grond en komen zo veel in aanraking met allerlei virussen, veel meer dan vogels die een groot deel van hun leven in de lucht leven."

Het gaat om bijvoorbeeld het usuntivirus waar de laatste tijd veel merels dood aan zijn gegaan, maar ook het westnijlvirus kan zo met trekvogels onze kant op komen. Die virussen worden niet rechtstreeks door de kwartels op mensen overgebracht, daar zijn muggen voor nodig.

De kwartels zorgen er wel voor dat het virus over grote afstanden kan reizen. En door de klimaatverandering wordt de kans dat dergelijke gevaarlijke virussen naar ons land komen steeds groter. Het onderzoek naar de virussen heeft deze maand dan ook een forse impuls gekregen. Volgens het Vogeltrekstation heeft het Rijk er 10 miljoen euro voor uitgetrokken zodat er op veel grotere schaal onderzoek gedaan kan worden.

Jan Staal laat de kwartels die hij nu heeft gevangen weer vrij. "Het zijn hele sterke beesten, die kunnen wel wat hebben. Ze komen niet voor niks helemaal uit Afrika hier heen gevlogen."

Volgend jaar komt hij hier weer kwartels vangen als alles goed gaat want het gebied bij Exloo is één van de belangrijkste kwartelgebied van ons land.