Van bonbonpapiertje tot collectie van 70.000 stukken: Jans Brands was een geboren verzamelaar

Een verzamelaar pur sang. Jans Brands begon zich al op jonge leeftijd te omringen met spullen die hij mooi vond. Dat resulteerde uiteindelijk in een museum dat duizenden bezoekers per jaar aantrekt en ongeveer 70.000 stukken in de collectie heeft.
Afgelopen nacht is Jans Brands overleden in zijn slaap. Hij kampte al een poosje met de gevolgen van een hersenbloeding. Jans Brands werd 86 jaar.
Dinsdagavond tussen 19.00 en 19.30 uur is er gelegenheid tot het tekenen van het condoleanceregister en het nemen van afscheid in het voormalige woonhuis van Brands, waar hij ligt opgebaard. De uitvaart wordt woensdag in besloten kring gehouden. Tot donderdag blijft het museum dan ook gesloten.

Lees meer: Jans Brands (86) van Museum Collectie Brands overleden​

Jans Brands werd op 3 november 1932 geboren uit het huwelijk van Geert Brands en Aafje Jantiena Middelveen. Hij groeide op in de boerderij van zijn familie in Nieuw-Dordrecht. Zijn familie leefde als arbeiders en als boeren met een kleine veestapel.

Gebombardeerd

De boerderij uit 1850 werd in augustus 1943 verwoest door bommen van een Lancaster vliegtuig van de geallieerden. De bemanning probeerde, nadat ze waren geraakt door een Duits jachttoestel, tevergeefs het vliegtuig voor neerstorten te behoeden door hun bommen af te werpen. Pas in 1947 werd de boerderij van de familie Brands herbouwd.
Als jonge jongen eigende Jans zich al enkele voor hem betekenisvolle voorwerpen toe. Een van de eerste dingen die Jans verzamelde was een rood bonbonpapiertje. Zijn eerste echte samenhangende verzamelingen ontstonden na de oorlog. Zo spaarde de jonge Jans luciferdoosjes en postzegels.

School en werk

Nadat hij de lagere school, de ULO in Klazienaveen en de Rijks Landbouw Winter School in Emmen had doorlopen, ging Jans aan het werk. In zijn leven heeft Jans verschillende banen gehad. Hij werkte meestal als boekhouder-administrateur, maar Jans was bijvoorbeeld ook gediplomeerd uitvaartverzorger. Dit werk leidde ertoe dat hij erg geïnteresseerd raakte in de gebruiken rondom dood en rouw. Een uitgebreide uitvaartverzameling was het gevolg.
Verzamelen betekende voor Jans met name nóóit iets weggooien. Wat je weggooit ‘zie ‘j laoter nooit weer’, aldus Jans. Hoofdzakelijk verzamelde Jans wat hij mooi vond. En Jans vond heel veel mooi en was in vele zaken geïnteresseerd.

Weten en vertellen

Een ander belangrijk aspect van het verzamelen was voor Jans het weten. Hoewel zijn verzameling zich in der loop der jaren uitbreidde tot vele duizenden voorwerpen, wist hij precies wat ze waren en waar ze voor dienden. Jans ploos alles uit en sloeg het op in zijn geheugen. Hij was ook een begenadigd verteller. Geheel op eigen wijze vertelde hij in Drentse tongval over de meest uiteenlopende voorwerpen uit zijn collectie.
Een uitdrukkelijke wens van Jans was dat zijn collectie bij elkaar bleef en in Nieuw-Dordrecht bewaard zou blijven. Daartoe werd in 1991 de Stichting Nieuw-Dordrecht Historisch en Cultureel Brands (NDHC) opgericht. Hiermee begon ook de lange strijd voor een museum.
Waar de plaatselijke bevolking de waarde van Jans verzameling begon in te zien en de media ook over de collectie begon te schrijven, bleef een museum uit. Jans raakte zo ontmoedigd dat hij overwoog zijn collectie naar Amerika te laten overbrengen en vroeg een sloopvergunning aan voor zijn boerderij.

'Cultuurhistorisch zeer waardevol'

Dankzij de inspanningen van enkele fanatieke voorvechters nam de Provincie Drenthe kennis van de collectie van Jans. Gedeputeerde Staten stelden een officieel onderzoek in. Zij presenteerden in 1999 de uitkomsten. Het onderzoeksrapport stelde dat de verzameling cultuurhistorisch als zeer waardevol kon worden gezien en absoluut voor Drenthe behouden diende te blijven.

Lees meer: Museum Collectie Brands ziet aantal bezoekers flink stijgen

In 2003 werd een tweede stichting opgericht: de Stichting tot Behoud van de Culturele en Historische Collectie Brands (BCB). Jans droeg in 2009 officieel zijn collectie over aan de BCB-stichting en verhuisde in 2010, na heel zijn leven in de boerderij aan de Herenstreek te hebben gewoond, naar een andere woning in het dorp.

Museum

Onder de hoede van de BCB-stichting werd de stichting NDHC verantwoordelijk voor het dagelijkse beheer van de collectie. In 2010 werd gestart met de bouw van het museum. De boerderij van de familie Brands werd verbouwd en voorzien van een moderne grote aanbouw met bibliotheek en bezoekersfaciliteiten. Uiteindelijk, na ruim twintig jaar strijd en volharding, werd op 17 november 2011 het museum officieel geopend.
In 2015 werd een andere mijlpaal bereikt. De Collectie Brands werd namelijk opgenomen in het Museumregister Nederland. Zo ontstond uit het levenswerk van één enkele bijzondere man Museum Collectie Brands.

Heb je een nieuwstip, nieuwe informatie óf heb je een foutje gespot? Stuur een bericht, foto of filmpje via WhatsApp of mail de redactie.