'Emissiearme' stal houdt geen stand voor hoogste bestuursrechter
Het is onzeker of emissiearme stallen wel echt leiden tot minder stikstofuitstoot. Tot dat oordeel komt de Raad van State, de hoogste bestuursrechter van ons land. De uitspraak gaat over twee typen emissiearme stallen in de melkveesector en niet over andere emissiearme stalsystemen in deze sector of de pluimvee- en varkenssector. De uitspraak is een tegenvaller voor veehouders die zulke systemen gebruiken en kan verstrekkende gevolgen hebben.
Emissiearme stallen doen op papier de uitstoot van ammoniak flink dalen. Volgens twee wetenschappelijke onderzoeken valt die afname in de praktijk echter tegen bij deze stallen. De cijfers waar van uit wordt gegaan "bieden te weinig zekerheid dat de natuur geen schade oploopt", concludeert de hoogste bestuursrechter.
'Daling niet zo sterk'
Ammoniak is een verbinding van stikstof en waterstof die onder meer vrijkomt als mest en urine van vee met elkaar vermengd raken. Dat gebeurt in stallen voortdurend. Met technische innovaties wordt in veel stallen geprobeerd deze stikstofuitstoot omlaag te krijgen. Een boer die een emissiearme stal neerzet op zijn erf, kan zodoende meer dieren houden. De stikstofuitstoot blijft dan in theorie gelijk, of gaat zelfs omlaag. Dat is goed voor de natuur én goed voor de boer dus, zo is de gedachte.
In onderzochte stallen daalde de uitstoot echter niet zo sterk. Daarom moet aan de cijfers worden getwijfeld, zo heeft onder meer het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) aangegeven. Voor rechtbanken was dit eerder al reden om verruimde vergunningen ongeldig te verklaren. De Raad van State is het daarmee eens.
'Geen schade voor de natuur'
De bestuursrechter heeft nu voor twee specifieke stalsystemen bepaald dat provincies er bij de beoordeling van een vergunningaanvraag niet meer klakkeloos van uit mogen gaan dat de stalsystemen echt doen wat ze beloven. "Dat betekent dat melkveehouderijen met dit type stal alleen een natuurvergunning kunnen krijgen als uit een zogenoemde passende beoordeling blijkt dat de natuur geen schade oploopt", verduidelijkt de Raad van State.
De rechters zijn zich ervan bewust dat hun uitspraak het nog moeilijker zal maken voor melkveehouders om een vergunning te krijgen. "Maar de strenge Europese natuurbeschermingsregels waaraan Nederland zich heeft gebonden, laten een andere uitkomst niet toe", legt het rechtscollege uit. Met nader onderzoek naar emissiearme stallen zal snel duidelijkheid geboden moeten worden, spoort de Raad van State de overheid aan.
Provincie Drenthe
Het is onduidelijk of en zo ja hoeveel vergunningen in Drenthe voor dit type emissiearme stallen eerder zijn afgegeven. Landbouw-gedeputeerde Henk Jumelet ziet innovaties nog steeds als een belangrijk onderdeel om de stikstofuitstoot in de landbouw te verminderen. De uitspraak van vandaag toont volgens Jumelet aan dat dit soort oplossingen een stevige juridische borging moeten hebben.
Overwinning voor milieuorganisaties
Voor Mobilisation for the Environment (MOB) en Vereniging Leefmilieu, die hun scepsis over de stallen bevestigd zien, is de uitspraak een overwinning. Als de omstandigheden niet optimaal zijn, is het verschil in uitstoot met de traditionele stallen te verwaarlozen, dus hadden de vergunningen voor uitbreiding niet afgegeven mogen worden, zeggen de milieuorganisaties. Ze stapten daarom naar de rechter. MOB wist in 2019 ook al het landelijke stelsel van stikstofregels ongeldig verklaard te krijgen.
Onzekerheid voor boeren
De uitspraak van de Raad van State over zogeheten emissiearme stallen is voor boeren teleurstellend. LTO Nederland constateert in een eerste reactie dat zij hierdoor "verder in onzekerheid" raken. Als lichtpuntje voor de sector ziet LTO dat de rol van innovatie bij het verduurzamen van de veehouderij "terecht niet ter discussie" staat. Het gaat in de uitspraak alleen om de uitstootcijfers van twee specifieke systemen.
"Dat is het goede van de uitspraak, maar ook direct het frustrerende", reageert Dirk Bruins namens LTO Noord. "Het gaat er alleen om of het 100 procent aantoonbaar is dat de werking van zo'n stal ook daadwerkelijk zo is. Daarop heeft de overheid blijkbaar onvoldoende zijn huiswerk gedaan. De overheid moet dus nog beter aantonen hoe iets gemeten en gedaan moet worden, zodat zo'n systeem in stand blijft. Dat is uitermate treurig. Bedrijven hebben hier op geïnvesteerd."
Bruins geeft een voorbeeld van een bedrijf van ongeveer honderd melkkoeien. Die heeft gemiddelde 35.000 euro extra geïnvesteerd in zo'n systeem, aldus Bruins. "Die heeft dan een stempel met een goedkeuring van de overheid. Dan moet je er toch vanuit gaan dat je met dat systeem mag rekenen."
