Drenthe Toen podcast: Nieuw-Annerveen: geboorteplaats van het nationaalsocialisme in Drenthe

Alle dorpen en kleine kernen van deze gemeente, op het zand en in het veen, passeren de revue. Een groot gedeelte wijdt Nijborg aan de gezichtsbepalende man van de boerenbeweging en daarna de NSB, de veenkoloniale landbouwer Gerhardus Dieters uit Nieuw Annerveen.

"Er wordt wel eens gezegd dat de geboorte van de nationaalsocialistische beweging in Drenthe, tenminste op het platteland, in Nieuw Annerveen is. Dieters had daar zijn boerderij. Dat kwam omdat hij in 1932 de grondlegger is van de Drentse boerenbeweging, die eerst de Drentse Boerenbond heette.

Later, toen ze het landelijker wilden organiseren, heette het Landbouw en Maatschappij. Dieters werkte daarin samen met dorpsgenoten als Harm Jan Hamming en Klaas Pot. Eigenlijk begon het ook in het veenkoloniale deel van de gemeente Anloo. Annerveen, Eexterveen, Annerveenschekanaal, daar meldden mensen zich ook als eerste aan in 1933 als lid van de NSB. De zanddorpen kwamen pas daarna aan de beurt."

Gevraagd naar een verklaring daarvoor legt Nijborg uit: "De crisis in de Veenkoloniën sloeg daar iets eerder toe, vanwege de aardappelteelt die daar nogal belangrijk was. Maar ook omdat de boeren er toch wat politiek bewuster waren, wat ondernemender. In de zanddorpen heerste toch wat vaker een gematigder stemming, althans aanvankelijk, want daar was de onvrede ook wel groot. In andere delen van Drenthe was de maatschappelijke onvrede vergelijkbaar met de gemeente Anloo maar daar is de opkomst van de NSB helemaal niet zo bepalend geweest."

"Dieters was een populist avant la lettre en kon de mensen in beweging krijgen. Hij deed dat samen met een kerngroep van andere boeren uit de gemeente Anloo, gezamenlijk toch wel de stuwende kracht achter de NSB-beweging onder de boeren. Hij had een charismatische uitstraling; als je naar de foto's kijkt dan denk je: nou, met die man moet je niet te veel ruzie krijgen. Nou ben ik niet zo snel bang, maar ik denk wel dat hij een dominante figuur was."

Heeft Nijborg mensen ontmoet die hem kenden? "Ik heb zijn tweede vrouw wel eens geïnterviewd, een jaar of vijf geleden. Ik zei: 'ik wil graag praten met je over de oude Dieters' - want later is ze getrouwd met de zoon, die heette ook Gerhardus. Ik vond het zo'n lieve vrouw, ik vond het moeilijk om die privéwereld door te prikken."

Nog veel meer over de boerenbeweging, de NSB en het doen en laten van Gerhardus Dieters, ook na de Tweede Wereldoorlog, hoor je in het radio-interview in Drenthe Toen en de podcast. Drenthe Toen wordt uitgezonden op Radio Drenthe, zondagmiddag 25 september van 12.00-14.00 uur. Het boek, dat geschreven is door historisch onderzoeker drs. Sienus Nijborg, telt ongeveer 380 pagina's en wordt in beperkte oplage uitgegeven. Wil je meer weten, mail dan naar s.nijborg@hotmail.com.