Nauwelijks taboes voor kinderboeken: 'Kinderen zijn overal nieuwsgierig naar'

Hier had uw tekst kunnen staan
Boekenzoeker Stella Leenders met Andy Griffiths schrijver van het kinderboekenweekgeschenk © Allemaol
Bijna alles kan in een kinderboek, zolang het maar goed geschreven is. Daarover zijn 'boekenzoeker' Stella Leenders en kinderboekenschrijver Pieter Koolwijk het eens. Midden in de Kinderboekenweek laten zij hun licht schijnen over het belang van het kinderboek.
Als kind verslond Stella Leenders kinderboekenweekgeschenken. Bijvoorbeeld Het verdwenen plakboek uit 1976, waar meerdere auteurs aan werkten, onder wie Hans Dorrestijn en Willem Wilmink. "Die heb ik wel duizend keer gelezen denk ik. En ik heb hem nog steeds thuis. Het gaat over een meisje dat allerlei dingen meemaakte, er zit in hoe je morsetaal leert en hoe Romeinse cijfers werken."

Alle onderwerpen geschikt?

Een boek waar je als kind dus wat van opsteekt. "Iets opsteken is niet per se nodig in een kinderboek", zegt Leenders. Ze is tegenwoordig Boekenzoeker op IKC Het Groene Hart in Zuidwolde en bij bibliotheken, ze geeft leesadvies. "Je heb zulke verschillende kinderen. Sommigen lezen puur om even weg te dromen en niet om wat te leren. Een kinderboek hoeft niet educatief te zijn."
Volgens haar is er geen taboe op onderwerpen. "Kinderen zijn overal nieuwsgierig naar. Als het op een goede manier geschreven is, kun je ook hele zware onderwerpen bespreken waar kinderen troost of steun uithalen."
Kinderboekenschrijver Pieter Koolwijk uit Emmen is het daar mee eens. "Ik ben daar redelijk ruimdenkend in. Zware thema's over de dood, pesten en stemmen in je hoofd komen in mijn boeken voor. Een bepaalde hardheid moet kunnen, bijvoorbeeld over iemand in een gezin die een klap krijgt. Maar er zijn wel grenzen, sommige dingen zijn te heftig, te walgelijk. Een kind dat structureel wordt mishandeld, daar schrijf je niet over. Dat wil ik ook niet lezen."

Fantasie, emotie en diepgang

Koolwijk heeft inmiddels zelf acht kinderboeken geschreven en won in 2021 de Gouden Griffel voor Gozert. Zijn volgende boek is in de maak. Als kind las hij graag, maar de Kinderboekenweek kende hij eigenlijk niet. Hij haalde zijn boeken bij de bieb. "Ik kwam niet in de boekhandel." Boekenweekgeschenken leerde hij ook pas later kennen. Een persoonlijke favoriet is Haaientanden van Anna Woltz, een boek over weglopen van huis. "Die heb ik gelezen en dan leer je zo'n schrijver kennen en wil je er meer van lezen."
Wat maakt een kinderboek tot een goed kinderboek? "Voor mij moeten er drie elementen in zitten", zegt Koolwijk. "Een stuk fantasie, fantasie waar je als lezer in kan opgaan. Emotie, er moet gelachen worden, maar daarnaast kan ook een traan bestaan. En iets van thematiek, kinderen moeten iets opsteken." Koolwijk vindt overigens ook niet dat dat in ieder kinderboek hoeft te zitten. "Maar wat ik wel fijn vind, is om een karakter te leren kennen."
Boekenzoeker Leenders ziet steeds vaker dat juist de diepgang ontbreekt. Ze heeft het gevoel dat boeken uit haar jeugd iets meer uitdaging hadden. Als voorbeeld geeft ze de reeks Anna, zoals 'Anna poetst haar tanden.' "Die zou ik nooit voor een kind uitkiezen. Het is heel braaf. Ik heb liever iemand als Annie MG Schmidt die zei dat kinderen af en toe best lekker stoute dingen mogen doen." Voor Leenders is fantasie in verhalen ook belangrijk. Dog Man bijvoorbeeld, half hond, half politieagent van de Amerikaan Dav Pilkey. "Het is bijna een stripboek, maar die serie is fantastisch."

Inclusiviteit

Volgens Leenders voelt een goede kinderboekenschrijver daarnaast aan wat er in de maatschappij speelt. "Vaak zie je zelfs dat de literatuur voorloopt op de maatschappij", zegt ze. Ze vindt het van groot belang dat ieder kind zich kan herkennen in een boek, en dus juicht Leenders het toe dat hoofdpersonen in boeken diverser en inclusiever zijn.
"De afgelopen 20 jaar is dat echt verslechterd, nu zie je dat het weer de goede kant opgaat. Het is belangrijk dat kinderen van kleur meer in illustraties voorkomen, zoals in de boeken van Mylo Freeman. Op school heb ik een boek van haar gegeven aan een meisje dat uit Afrika komt. Je ziet haar opklaren, blij worden, als ze dat boek leest. De hoofdpersoon daarin is ook een meisje van kleur. Je moet jezelf kunnen terugvinden in een boek, ook kinderen met een handicap bijvoorbeeld."
Schrijver Koolwijk is zich daar ook van bewust. "Dat is heel belangrijk. Ik ben wit, ik kom uit een witte omgeving en ging naar een witte school. Mijn ogen moesten zich daar ook voor openen, inmiddels zit dat er wel in. Maar inclusiviteit gaat niet alleen over mensen van kleur, maar ook over ADHD en kinderen die het thuis niet gezellig hebben."
Volgens Koolwijk zijn schrijvers geneigd iets van zichzelf eerder in verhalen te stoppen. "Iemand die op hetzelfde geslacht valt, zal eerder geneigd zijn daar over te schrijven. Ik schrijf over ADHD. Maar het schrijverswereldje is wel een wit gezelschap", concludeert hij. Kinderen met allerlei achtergronden moeten enthousiast worden gemaakt, zodat zij uiteindelijk hun eigen achtergronden in boeken stoppen. "Ik denk wel dat er een natuurlijk verloop in zit. Generaties na ons zullen diverser zijn, maar dan moeten ze nu wel boeken hebben waar ze zich in herkennen."
Kinderboekenschrijver Pieter Koolwijk met zijn nieuwe boek: 'De trollen van Leif'
Kinderboekenschrijver Pieter Koolwijk © RTV Drenthe / Liam Heeremans

Kinderboekenweek

De Kinderboekenweek werd afgelopen woensdag afgetrapt in 's Graveland. Het thema van dit jaar is Gi-ga-groen!, natuur en dieren staan centraal. Voor het eerst werd het kinderboekenweekgeschenk geschreven door een buitenlander. Australiër Andy Griffiths schreef 'Waanzinnige boomhut verhalen', geïllustreerd door landgenoot Terry Denton.
Leenders: "Het belang van de week is dat er extra aandacht komt voor kinderboeken. Wat is een kinderboek eigenlijk? Lees ik zelf wel eens de kinderen voor? Geef ik ze wel eens een boek? Het is van oorsprong een puur commerciële week van het CPNB." Dat is de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek dat als doel heeft het lezen te stimuleren. Zelf is ze 'nooit zo gek' op het hele commerciële aspect van de Kinderboekenweek. "Maar het werkt wel. En het kinderboekenweekgeschenk is altijd kwaliteit, echt gewoon heel goed."
Ook dit jaar weer, vindt ze. Griffiths' Waanzinnige Boomhut-serie is populair over de hele wereld. Leenders ontmoette hem woensdag. "Dat was zo gaaf. Ik heb even met hem gepraat, ik was daar als Boekenzoeker. Hij vond het geweldig, dat hebben ze in Australië niet, zei hij." Over de keuze voor een Australiër ontstond ophef. Typisch iets voor volwassenen, vindt Leenders. "Kinderen boeit dat echt niet. Ik denk dan: Zorg dan zelf als Nederlanders dat je een goede serie schrijft waar er miljoenen van worden verkocht."
Voor Koolwijk betekent de Kinderboekenweek een bomvolle agenda. Van Katwijk tot Hilversum en Friesland, hij duikt iedere dag wel ergens op. Hij is er blij mee. "Er is voor genoeg dingen aandacht, maar boeken hebben het wel eens zwaar", zegt hij.
"Kinderen zijn tegenwoordig bezig met de spelcomputer, Netflix, hun telefoon en spelen ook nog graag buiten. En er zit nog steeds maar 24 uur in een dag. Aandacht voor lezen is toch belangrijk, het helpt bij zoveel dingen in het leven. Tegenwoordig is het beeld, beeld, beeld. Als ik op school vraag wat kinderen willen worden en ze zeggen gameontwikkelaar, dan zeg ik: hoe ga je de boodschap van wat je wilt maken overbrengen? Ga je alles zelf maken? We communiceren in gesproken en geschreven woord, en door te lezen ontwikkel je dat."

Heb je een nieuwstip, nieuwe informatie óf heb je een foutje gespot? Stuur een bericht, foto of filmpje via WhatsApp of mail de redactie.