Noorden wil via Tweede Kamer toch geld voor Nedersaksenlijn binnenhalen

Dat is in een notendop de boodschap van het dik zeventig pagina's tellende Bidbook Nedersaksenlijn dat bestuurders en ondernemers uit Noord- en Oost-Nederland vandaag aanbieden aan de Tweede Kamercommissie voor infrastructuur en Waterstaat (I&W). Gemotiveerd tot op het bot gaan ze naar Den Haag na de 'ontluisterende boodschap' van vorige week, toen duidelijk werd dat het kabinet geen cent in het noordelijke spoorwegennet wil stoppen, waaronder ook de Nedersaksenlijn.

"Fysiek, maar ook economisch, sociaal en emotioneel is het een verbindingsproject. De Nedersaksenlijn is niet alleen belangrijk voor het klimaat en voor onze economie, maar ook voor het onderwijs, de zorg, woningmarkt en leefbaarheid en sociale structuur van onze samenleving", aldus de makers van het bidbook, met Melle Mulder, voorzitter van de Stichting Nedersaksenlijn, en de Drentse vervoersgedeputeerde Nelleke Vedelaar voorop. De spoorverbinding tussen Groningen, Stadskanaal, Emmen en Twente én Duitsland wordt gepresenteerd als gamechanger voor het gebied.

De Nedersaksenlijn scoort met 0,6 tot 0,9 gunstig in de maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) die door de regio en het Rijk is gemaakt met het oog op het Deltaplan voor het Noorden, waar de Nedersaksenlijn een onderdeel van is. Dat komt omdat de spoorlijn vooral veel meer welvaart zou brengen.

"Jongeren worden gedwongen op kamers te gaan, omdat hun vervolgopleiding vanuit het ouderlijk huis niet te bereizen is. Hun nieuwe sociaaleconomisch netwerk maakt het lastig om naar de regio terug te keren, terwijl veel van hen niets liever zouden willen", zeggen de schrijvers van het bidbook. Voor een voorbeeld vanuit de praktijk blijft voorzitter Mulder dicht bij huis, want zijn eigen dochter moest dagelijks heen en terug vierenhalf uur in de bus zitten en is uiteindelijk tegen haar zin in de stad gaan wonen waar ze studeert.

"Als jongeren en gezinnen wegblijven, kalft ook het draagvlak voor voorzieningen af en die zijn belangrijk voor de kwaliteit van leven. Door het verdwijnen van voorzieningen worden onze dorpen minder aantrekkelijk, waardoor meer gezinnen vertrekken en de aantrekkelijkheid nog verder afneemt. Ook onze bedrijven en onderwijsinstellingen staan om jongeren te springen."

Een plek waar dat zo is, is chemiepark GETEC in Emmen. "De gemiddelde leeftijd van onze medewerkers is 55. Als we niks doen, dan staat het hier over vijftien jaar stil", vertelt directeur Hendrik van de Ploeg. "Al onze bedrijven hebben een schreeuwend tekort aan personeel. Dat speelt op alle niveaus, maar met name bij het aantrekken van hbo- en universitair geschoolden." Onderzoekers wijzen ondertussen op het risico van een neerwaartse spiraal, want als je niets doet, neemt in ieder geval de beroepsbevolking met 42.000 af in Zuidoost-Drenthe en Oost-Groningen.

De Nedersaksenlijn verbindt tien ziekenhuizen met elkaar, die allemaal op loopafstand van een (toekomstig) treinstation liggen. Dat geldt bijvoorbeeld voor de ziekenhuizen van Stadskanaal, Emmen, Hardenberg en Almelo, maar ook voor daghospitaal Aleida Kramer in Coevorden. Door de concentratie van de zorg, wordt het reizen naar en tussen zorgcentra steeds belangrijker. Zonder deze verbinding dreigt een zorgwoestijn in Zuidoost-Drenthe en Oost-Groningen, vinden de schrijvers van het bidbook.

De Nedersaksenlijn kan negatieve ontwikkelingen niet alleen doen stoppen, maar de komst van de spoorlijn kan ook leiden tot groei en ontwikkeling in de regio. "Maar je hebt eerst de infrastructuur nodig, anders komen de mensen hier niet naartoe", zei Vedelaar onlangs al, toen het kabinet bekendmaakte niet te willen investeren in de Nedersaksenlijn. De provincie noemt de Duitse snelweg A31, vlak over de grens, als voorbeeld voor groei en ontwikkeling als de infra er wel eenmaal ligt. Daardoor is de Emsregio van een krimpregio een groeiregio geworden.

"Het zijn vooral de hoger opgeleiden die onze regio de afgelopen decennia hebben verlaten en het zijn diezelfde hoger opgeleiden die over het algemeen bereid zijn om verder naar hun school of werk te reizen. Dat doen ze bovendien relatief vaker met de trein. De Nedersaksenlijn zal helpen om ook de hoger opgeleiden terug naar onze regio te brengen", zo schrijven de bidbook-makers.

"In ruil daarvoor bouwen wij veertig- tot vijftigduizend nieuwe woningen langs de Nedersaksenlijn", zegt Vedelaar. Die woningen moeten vooral komen in de buurt van bestaande en nieuwe stations. En als het bestaande spoor van het Noorden naar de Randstad wél versneld wordt, bouwen we daarlangs ook nog eens tachtig- tot negentigduizend woningen", aldus de gedeputeerde afgelopen zaterdag in het Radio Drenthe-programma Cassata.

Tussen Veendam en Emmen is de reistijdwinst 45 procent en datzelfde is het geval tussen Groningen en Stadskanaal. Tussen Ter Apel en Emmen is die winst nog hoger: 65 procent. Tussen Hardenberg en Groningen 25 procent en datzelfde is het geval bij de reistijd tussen Emmen en Rheine. Uit onderzoek blijkt dat er dagelijks zesduizend reizigers van de nieuwe treinverbinding gebruik gaan maken. Maar dat aantal kan fors hoger uitvallen, denken de schrijvers van het bidbook, omdat dat ook op de al heropende spoortrajecten Zuidbroek - Veendam en Bad Bentheim - Neuenhaus het geval is. Daar maken nu 25 tot 30 procent meer reizigers gebruik van de trein dan vooraf uit onderzoek bleek.

Ook biedt de Nedersaksenlijn een alternatief voor reizigers bij calamiteiten of werkzaamheden op het traject Zwolle - Meppel. Als in die flessenhals iets gebeurt, ligt het treinverkeer van en naar het Noorden plat.

Om het kabinet alsnog overstag te krijgen, bewerken de noordelijke bestuurders nu de Tweede Kamer, willen ze de Nedersaksenlijn in fases aanleggen en bieden ze het Rijk 63 miljoen euro aan, op voorwaarde dat Den Haag er ook 63 miljoen euro bij doet voor het ontbrekende stuk tussen Emmen en Veendam. In 2026 moet het stuk Veendam - Stadskanaal worden heraangelegd, waarna zowel het openbaar vervoer als de museumtreinen van STAR er kunnen rijden.

Vóór 2030 moet Stadskanaal - Emmen worden aangelegd: deels op het voormalige tracé van de spoorlijn naar Ter Apel en vervolgens langs de N391 naar Emmen, want daar is al rekening gehouden met een toekomstige spoorlijn. Daarna zijn er nog vele miljoenen tot zelfs een miljard euro nodig om de rest te doen, waaronder spoorverdubbelingen en aanpassingen aan stations. Maar als het ontbrekende stuk er eerst maar is, kunnen er in ieder geval treinen gaan rijden.

De Tweede Kamer praat op 28 en 30 november over alle spoorplannen voor de komende jaren in het land en de begroting. De lobby richting de Tweede Kamer voor de Nedersaksenlijn draait op volle toeren. Maar datzelfde geldt ook voor het versnellen op bestaand spoor en het oplossen van de flessenhals Meppel - Zwolle. Om dat laatste probleem te verhelpen zou een motie in de Kamer in de maak zijn.

Vedelaar kan zich nog steeds niet voorstellen dat het kabinet niet is ingegaan op het aanbod van de noordelijke provincies en Flevoland. Het Deltaplan - 320.000 woningen in ruil voor goede spoorverbindingen, waaronder de Nedersaksenlijn - is volgens de gedeputeerde uniek. "Vervolgens is er zevenenhalf miljard euro beschikbaar en wat komt er van dat geld in het Noorden terecht?", vraagt ze zich af, doelend op het feit dat het kabinet nul euro voor de noordelijke spoorplannen beschikbaar wil stellen. "Emmen blijft zo een eindstation en dat kan niet waar zijn."