Boeren, dobbelen en schaatsen: Asserbos was van alle markten thuis

Het Asserbos, het groene hart van de stad dat er eerder was dan de stad zelf, is één van de oudste bossen van Nederland. Toen de mens zich er mee ging bemoeien werd het een bron van inkomsten, maar ook is het bos sinds jaar en dag een 'plek van plezier'. Met historicus, Assenaar en groot fan van het Asserbos Bertus Boivin maken we een wandeling.

We beginnen meteen maar met wat er 'mis' is: de loop van de Bosbeek. Boivin legt uit: "Eigenlijk is het een gegraven beek, denk ik, dit stuk. We staan tussen de Hertenkamp en het gebouw van de scouting in het oude stukje van het bos en zien een prachtig kronkelende beek. Maar dit soort beekjes kronkelt niet", zegt Boivin.

Volgens de historicus heeft begin 19e eeuw waarschijnlijk iemand gedacht: het ziet er mooier uit als we er wat kronkeltjes ingraven. "Dus hebben ze deze prachtige kronkels in de beek gemaakt. Er heeft wel altijd een beek gelopen, vanuit laten we zeggen het centrum van Assen naar het zuiden. Via het Anreperdiep en het Deurzerdiep de Drentsche Aa in."

Op de vraag hoe oud het bos nou echt is, heeft Boivin geen eenduidig antwoord: "Niemand kan een moment vinden dat er géén bos stond, dus je zou kunnen zeggen dat het een oerbos is. Er zijn heel weinig plekken in Nederland waar je, als je in de grond boort, geen resten van ontginning of landbouw tegenkomt. Dit, waar we nu staan tussen de Bosbeek en de Beilerstraat, is echt een heel oud stuk bos."

De nonnen kwamen in de 13e eeuw en die verdienden geld met het hout uit het bos. Het bos met grote eiken was een belangrijke inkomstenbron voor het klooster. Maar er stonden ook boerderijen, er liep vee. Boivin: "Ten westen van de Bosbeek is het bos ontgonnen in de 18e eeuw. Toen was het eigendom van de Landschap Drenthe. Dat had er een paar erven die mensen konden pachten en waar boerderijen stonden. Na verloop van tijd bedacht men dat het voordeliger was er weer bos van te maken. Toen is het Sterrenbos aangelegd, rond 1780."

Anno 2019 staat er in het Asserbos alleen nog maar een kinderboerderij, maar dat was vroeger dus wel anders. Als je weet hoe je moet kijken kun je die plekken terug vinden. Boivin wijst naar een stuk grond waar vroeger de Harkenhofstede stond. "Achter de tennisbaan in een oud stuk bos, van eind 18e eeuw, toen het opnieuw werd aangelegd. Hier stond dus die boerderij."

Het stukje terrein onderscheidt zich van de omgeving. Boivin: "Je ziet van die hele grote, zware beuken staan en eiken, maar de beuken hebben de overmacht. Er groeit niks op de grond: het is allemaal kaal. De beuken houden alle zonlicht tegen en uiteindelijk sneuvelen de eiken. Zij hebben hier gewonnen."

Met name werd het Asserbos gebruikt voor ontspanning en recreatie in de breedste zin van het woord. In de zomer flaneerden Assenaren in het Asserbos, er waren 'vrijerslaantjes' en opvallend vaak werd er illegaal gerecreëerd door gokkers en dobbelaars. Boivin: "Er is nog een reglement dat in 1789 van de kansel werd voorgelezen, met daarin de boetes voor wie overging tot dat soort boosaardigheden in het bos."

In de reglementen stonden ook andere verboden, zoals je vee los laten lopen of brandhout verzamelen. Wanneer kwam men in Assen tot het inzicht dat je met het bos meer kunt dan alleen geld verdienen? Boivin: "Rond 1830 is de oude vijver gegraven, vlakbij de Beilerstraat, en in diezelfde tijd heeft de Bosbeek z'n kronkeltjes gekregen. Er kwam een hertenkamp, een tennisbaan, een Nieuwe Vijver en er is zelfs een dierentuin geweest. Daar is later een openluchttheater gekomen. Er zijn heel veel plekken van plezier in het bos gemaakt en die vinden in principe allemaal hun oorsprong in de 19e eeuw."

In de winter gebruiken veel Assenaren het Asserbos nog steeds voor hun ontspanning. Boivin: "Als er ijs is, wil hier nog wel eens geschaatst worden. Hier was vroeger de ijsbaan van IJsclub Voorwaarts. Er stond een huisje waar je verteringen (consumpties red.) kon krijgen. Waar we over uitkijken heet het Goor. Dit stond 's winters onder water", vertelt Boivin terwijl hij over het Goor tuurt.

Tot de opening van de kunstijsbaan, eind jaren 60, werd er op de vijver op hoog niveau geschaatst. Er is zelfs nog een Nederlands Kampioenschap geweest. "Dat was wel een mislukt kampioenschap, want halverwege ging het dooien. Het bijzondere van deze plek is: hier heeft nooit bos gestaan. Het Goor was een lage plek, stel het je voor als het weiland aan de rand van de Bosbeek. En het was altijd particulier eigendom. Hier stonden koeien, hier werd gehooid. Dit was de rand van het Asserbos."

Het hele gesprek met Bertus Boivin is zondag 8 september te horen in Drenthe Toen, Radio Drenthe, om 14.00-16.00 uur. Terugluisteren kan via uitzending gemist en de podcast.