Internationale aandacht voor natuurherstel in Lhee

Het symposium heet: 'Nature restoration on intensified farmland: innovations and best practices from the LIFE programme'. De werkzaamheden in het Drents-Friese Wold, die bijna afgerond zijn, vormen de aanleiding voor het internationale symposium. In het Drents-Friese Wold is in het kader van het LIFE-project onder meer de landbouwenclave Oude Willem veranderd in een natuurgebied.

Schrale graslanden horen tot de soortenrijkste gebieden van Europa. Het gaat dan om bijvoorbeeld de bergweiden in de Alpen maar ook om de orchideeënvelden langs de Drentsche Aa. Dit soort graslanden zijn in West Europa bijna helemaal verdwenen door de intensieve landbouw. De vraag op 't symposium was of je zo'n verdwenen stuk natuurgebied weer kon herstellen.

Probleem is dat dit soort graslanden vaak zwaar bemest is. En dan wil er niet veel meer groeien dan gras. 'Grasland met lage biodiversiteit' heet dat. 'Grasfalt' wordt het ook wel genoemd. Natuurorganisaties gaan die overbemeste graslanden vaak te lijf door maaien en afvoeren. Maar dat is dan wel een zaak van lange adem.

Onderzoeker Rudy van Diggelen van de Universiteit van Antwerpen heeft uitgerekend hoe lang het duurt om die mest kwijt te raken met alleen maaien en afvoeren. Dat kon tientallen jaren duren voor je weer schrale grond had. Van Diggelen: "Soms duurt het wel driehonderd jaar voordat je alle overtollige fosfaat hebt afgevoerd met alleen maar maaien en afvoeren."

In onze provincie is op twee andere manieren natuur ontwikkeld. Op het Dwingelderveld is een paar jaar geleden het Noordenveld aangepakt. Dat was een landbouwgebied van ongeveer 150 hectare. Hier is de hele bovenlaag afgegraven. "Als je die die bovenlaag afgraaft dan ben je in één klap een heleboel meststoffen kwijt. Dat is positief", zegt van Diggelen.

Maar het afgraven heeft ook nadelen: het is bijvoorbeeld duur. Bovendien is het heel erg belastend voor de omgeving omdat er heel veel grond afgevoerd moet worden. En je houdt heel steriele grond over. Van Diggelen: "Als je niks doet dan komen daar alleen maar planten te groeien die in de directe omgeving voorkomen. Dat zijn vaak niet de soorten die je wilt hebben."

Op het Noordenveld is daarom geëxperimenteerd met andere methodes: het aanbrengen van heideplagsel bijvoorbeeld. Maar het beste effect gaf het volgens Van Diggelen om echte stukken heidegrond aan te brengen op het afgegraven deel, een soort grondtransplantatie. "Dan zorg je ervoor dat je niet alleen zaden in het gebied brengt, maar ook alle bodemschimmels die er bij horen. En dan gaan de ontwikkelingen heel snel. In het Noordenveld is zo in een paar jaar een heideveld ontstaan."

In Oude Willem is voor een andere manier van natuurontwikkeling gekozen, namelijk uitmijnen. Dan wordt de grond fosfaatarm gemaakt door maaien en afvoeren. Om bij een maaibeurt zoveel mogelijk fosfaat af te voeren wordt de plantengroei gestimuleerd door te bemesten met een fosfaatarme meststof of door klavers in te zaaien. Want die kunnen stikstof uit de lucht opslaan in hun wortels en zo voor bemesting zorgen. Bijkomend voordeel is dat boeren uit de omgeving er ook van profiteren.

"Het mes snijdt aan twee kanten", zegt Anja de Vries van de provincie Friesland. "Wij raken onze fosfaat kwijt en de boeren krijgen hooi of gras". Probleem is wel dat er her en der Sint Jakobskruiskruid opduikt. Als dat in het hooi terechtkomt willen de boeren het niet meer hebben. "En dan moeten we het afvoeren om te laten composteren - en dat kost een boel geld."

Door het uitmijnen wordt Oude Willem minder fosfaatarm - maar het effect zal niet zo groot zijn als op het afgegraven deel van het Dwingelderveld. "Ik verwacht wel dat er bloemrijke graslanden zullen komen in Oude Willem", zegt ecoloog Ruben achter de Molen van Staatsbosbeheer. "Maar dat zullen geen hele schrale graslanden worden met heel bijzondere planten er in. Daarvoor blijft er waarschijnlijk te veel fosfaat in de bodem zitten".

Maar er zijn ook ontwikkelingen in Oude Willem die de natuurbeheerders niet zo goed begrijpen. "Op sommige hogere delen begint heide te groeien. Dat hadden we niet verwacht. Misschien komt het door de droge zomers van de afgelopen jaren, maar dat is wel een ontwikkeling waar we graag meer van zouden willen weten", zegt De Vries.