Yad Vashem-onderscheiding aangevraagd voor familie uit Gasselternijveenschemond

De eretitel als Rechtvaardige onder de Volkeren wordt toegekend aan niet-Joden die zich tijdens de Holocaust met gevaar voor eigen leven hebben ingezet voor het leven van Joden. Of de familie Brouwer die onderscheiding krijgt, wordt waarschijnlijk pas volgend jaar bekend.

Van de Kolk vroeg de Yad Vashem-onderscheiding aan voor Thie Brouwer (1902-1988), diens vrouw Watsina (1904-1991), moeder Jantina (1864-1962) en zus Aaltje (1904-1988). De familie hielp Joden en niet-Joden aan onderduikadressen, onder meer in de grensregio van Drenthe en Groningen. Zo werd de Joodse Aby de Lange uit Amsterdam door de familie aan onderdak geholpen in Stadskanaal. De aanvraag wordt ook ondersteund door nazaten van de familie Brouwer en van De Lange.

Volgens Van de Kolk wordt de onderscheiding tegenwoordig minder vaak uitgereikt, omdat direct betrokkenen meestal niet meer in leven zijn. "Maar de zoon van Thie Brouwer (Arie Brouwer overleed eind december op 92-jarige leeftijd, red.) had veel documenten, brieven en rapportages in zijn bezit", vertelt de onderzoeker uit Stadskanaal. "Bovendien heeft de Shoah Foundation jaren geleden een getuigenis opgenomen van Aby de Lange. Dat zijn allemaal belangrijke documenten die de aanvraag onderbouwen."

Van de Kolk is hoopvol over de Yad Vashem-aanvraag. "Nog niet zo lang geleden heeft het instituut aangegeven dat de aanvraag voldoende onderbouwd is om uiteindelijk een besluit te kunnen nemen. We kregen complimenten ten aanzien van de hoeveelheid documenten die we beschikbaar hadden gesteld. Nu is het aan de commissie om een definitief oordeel te vellen."

Met name Thie Brouwer was een belangrijke spil in het verzet, zowel binnen als buiten Drenthe. In de eerste oorlogsjaren werkte hij in Assen, waar hij werd ontslagen omdat hij niet mee wilde werken met de Duitse bezetter. Later werkte hij in Den Haag, waar hij om soortgelijke redenen werd ontslagen. In de Hofstad hield hij zich ook bezig met de verspreiding van verzetskrant Trouw en hielp hij mensen met onderduiken. Brouwer adviseerde in de oorlog ook bekende verzetsstrijders als Johannes Post, die de onderduik in Nieuwlande mede verzorgde.

Thie Brouwer werd later in de oorlog gevraagd terug te keren naar Drenthe, om daar het verzet te helpen. Daarbij kreeg hij hulp van zijn vrouw, die bijvoorbeeld ook wapens verstopte in de kinderwagen om te bezorgen. Thie's moeder Jantina woonde in Stadskanaal, waar ze de gehele oorlogstijd mensen onderdak bood in de woning waar ze woonde met haar dochter Aaltje. Onder hen was dus de Joodse Amsterdammer Aby de Lange.

"Het staat buiten kijf dat ze een Yad Vashem-onderscheiding verdienen", vindt Van de Kolk. "Thie, Watsina, Jantina en Aaltje hebben hun eigen leven in gevaar gebracht door mensen onderdak te geven. Joodse onderduikers vonden een veilige herberg bij hen."

Een andere bekende verzetsstrijder die nauw samenwerkte met Brouwer was Roelof Jan Dam, die enkele dagen voor het einde van de oorlog in het Asserbos werd gefusilleerd. Vlak voordat hij werd opgepakt was hij nog op pad met Brouwer. "Hij en Thie namen ieder een andere afslag. Thie had geluk, hij werd niet opgepakt", vertelt Van de Kolk. "Dat zegt alles over hoe gevaarlijk het was. Maar daar kozen ze bewust voor, ze vonden het heel vanzelfsprekend. De Brouwers vonden dat ze voor hun naasten moesten opkomen en zich moesten verzetten tegen de tirannie van de bezetter."

Van de Kolk en de nabestaanden van de betrokken families rest nu niets anders dan afwachten. "Mij is gezegd dat de bekendmaking ergens in 2024 is. Men gaat dus niet over één nacht ijs. Maar we zijn optimistisch en hoopvol."