Einde hertenkampen? Hoe het begon met een koningshert uit Gasselternijveen

Per 1 januari 2024 mag niet meer worden gefokt met de herten van hertenkampen en kinderboerderijen. Maar hoe zijn die parken met dieren eigenlijk tot stand gekomen? Die vraag kwam binnen bij Zoek Het Uit! De redactieleden klommen over het hek om het antwoord te vinden.

Al in de eerste eeuwen van onze jaartelling waren in Nederland zogeheten wildparken te vinden. Dit waren afgebakende stukken land waar gejaagd werd op wild. In de Middeleeuwen waren die parken meestal in de buurt van kastelen te vinden. Dit meldt de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Deze wildparken werden ook wel haag, heeg, diergaarde en warande genoemd.

In de zestiende eeuw verloren veel kastelen hun verdedigende functie. Edellieden veranderden het kasteel vaak in een grote buitenplaats waar veel meer plaats was voor vermaak. Daarbij ontstonden ook terreinen met herten. In de negentiende en twintigste eeuw maakten veel gemeenten met zo'n hertenkamp een bos of wandelpark aantrekkelijker voor bezoekers.

De oudste hertenkamp van onze provincie is te vinden in Assen en het ontstaan ervan is opmerkelijk. Volgens de overlevering is de vangst in 1841 van een koningshert in de buurt van Gasselternijveen de aanleiding.

Dat dier is volgens Marten van Dijken van de Asser Historische Vereniging eerst aangeboden aan de toenmalige Commissaris van de Koning, die toen nog provinciaal gouverneur werd genoemd. Toen die het weigerde mocht burgemeester Hendrik Jan Oosting van Assen het hebben. Hij besloot vervolgens om aan de rand van het Asser Bos een hertenkamp aan te leggen.

De stal in de Asser hertenkamp is rond 1875 gebouwd en staat er nog steeds. Het is het meest opvallende bouwwerk in de hertenkamp. De stal is van hout gebouwd en heeft een onderbouw van baksteen en een met rietgedekt zadeldek. Onder het afdak, aan de noordoostzijde, zijn drie smeedijzeren ruiven bevestigd. Rechts van de zuidoostelijke spitsboogdoorgang is een deur uitgezaagd.

De hertenkamp ligt binnen het beschermd stadsgezicht Assen, de hertenstal is een rijksmonument.

In 2020 deed damhert Floris in Ruinen ineens van zich spreken. In de hertenkamp in het dorp liep het dier met een plastic regenton in zijn gewei te pronken. Floris had jeuk gekregen en bij het schuren tegen de ton was die vast in het gewei komen te zitten. Overigens verdween de ton weer met het afvallen van het gewei. Floris woont nog altijd in het parkje in Ruinen, zijn gewei is natuurlijk gewoon weer aangegroeid.

In 1979 kochten Hilbert en Marrie Bouwmeester een boerderij in Ruinen en toen is ook de hertenkamp daar gebouwd. "We hadden heel veel ruimte", zegt Marrie. "We dachten helemaal niet aan een hertenkamp, maar de vader van Hilbert besloot er eentje aan te leggen." Hilbert en Marrie hebben kortgeleden de boerderij verkocht, maar de hertenkamp is er dus nog. "En dat moet er ook blijven, ik vind het maar belachelijk dat ze weg moeten", aldus Marrie.

Damherten lopen ook alweer meer dan honderd jaar rond in Meppel. De aanleg aldaar in het Wilhelminapark werd in 1922 bekostigd door een twintigtal Meppelers en het Comité der Elektriciteitstentoonstellingen. Net als in veel andere hertenkampen lopen ook hier naast herten onder meer pauwen, kippen en dwerggeiten rond. Prins Hendrik schonk in 1928 twee damherten, die van het kroondomein van Het Loo bij Apeldoorn naar Meppel verhuisden.

In 1930 werden elf van de zestien herten door honden doodgebeten. Dat jaar werden de hekken verhoogd.

In Vledder groeide het idee voor een hertenkamp in 1965 met een losgebroken hert van de heer Ipema. Omdat Ipema bang was voor ongelukken vroeg hij burgemeester Van Julsingha of hij het dier af mocht laten schieten. Er werd besloten dat de vrijwillige brandweer zou proberen het dier te vangen en dan zou onderbrengen in een eigen hertenkampje. De brandweerlieden gingen op jacht, maar vonden het hert niet. Het dier kwam een dag later om het leven in het verkeer, maar toch werd besloten de hertenkamp op te zetten.

In de jaren 80 van de vorige eeuw bood de gemeente Smilde de bevolking van Bovensmilde een dierenweide/hertenkamp aan naast de boerderij aan de Meidoornlaan. Het beheer kwam in handen van vrijwilligers, maar die bleken rond de eeuwwisseling steeds moeilijker te vinden. In 2006 wordt bekend dat de hertenkamp plaats moet maken voor woningbouw.

Maar dankzij een groep vrijwilligers bleef de dierenweide annex hertenkamp toch bestaan. In 2008 is begonnen met de aanleg en in 2009 werd 't Meulenparkie aan de Molenwijk feestelijk geopend door burgemeester Jan Broertjes.

In 't Meulenparkie overleden in 2012 twee dieren na zware mishandeling. Medewerkers van het parkje troffen een doodgestoken schaap en een mishandeld geitje aan. Een dierenarts liet het geitje inslapen. De vermoedelijke daders lieten ook een spoor van vernielingen achter op de Groene Stap, de groentetuin naast 't Meulenparkie. Een benefietactie in het dorp moest de pijn verzachten. De inzameling leverde 600 euro op.

Betrokkenen bij hertenkampen hebben weinig begrip voor het besluit van de minister. Adema heeft niettemin laten weten vast te houden aan zijn voornemen om het fokken met damherten te verbieden. De VVD in Drenthe liet onlangs weten dat het provinciebestuur tegen het besluit van de minister in actie moet komen. Of dat ook gebeurt is nog niet bekend.

De meeste hertenkampen in Nederland zijn aangelegd in de twintigste eeuw. De kampen vormen vaak bijzondere stukjes groen waar bezoekers terecht kunnen voor ontspanning en vermaak. Ze zijn vaak ontstaan op initiatief van gemeenten, maar in veel gevallen ook door inspanningen van burgers. Van wildparken in een ver verleden dus tot hertenkampen en die zullen ongetwijfeld nog jarenlang bestaan, want het fokverbod gaat in op 1 januari volgend jaar en damherten schijnen in de parkjes wel twintig jaar oud te kunnen worden.

Wil je overal het fijne van weten
is er onvrede over een besluit,
denk erom: niet vergeten
vraag het Zoek Het Uit!

En dat kan hieronder