Stikstof zet ook historische elementen in landschap onder druk
Door de overdaad aan stikstof komen ook historische elementen in het landschap in de verdrukking. Eeuwenoude sporen zijn steeds minder goed zichtbaar. Dit komt doordat natuurgebieden sneller volgroeien met grassen of struiken.
Te veel stikstof is een groot probleem voor de natuur. Het verrijkt de bodem. Sommige planten groeien daar heel goed op en verdringen dan de (zeldzame) planten die juist voedselarme grond nodig hebben. Open landschappen, zoals onze Drentse heides en beekdalen, lopen daardoor het risico vol te groeien.
Minder goed zichtbaar
Uko Vegter, hoofd Natuur en Landschap van Stichting Het Drentse Landschap, noemt het Hijkerveld als voorbeeld. Daar liggen overblijfselen van celtic fields, akkertjes uit de ijzertijd, ook wel raatakkers genoemd. "De historische patronen dreigen steeds minder goed zichtbaar te worden. We moeten het echt beheren door te begrazen of te maaien, anders groeit het vol met het pijpenstrootje of ontstaat opslag van eik of berk. Heel belangrijke, zichtbare historische patronen uit het Drentse landschap raak je zo kwijt."
Een ander voorbeeld: de karrensporen van de Gasterse Duinen. In de Middeleeuwen liep een handelsroute door dit gebied. "De sporen lopen het risico te vervagen in het landschap", zegt Vegter.
Beheer wordt intensiever
Even extra maaien, zou je denken, maar zo werkt het niet. Vegter: "Het natuurbeheer kan op plekken met historische elementen alleen kleinschalig en voorzichtig. Daar kan je niet met de tractor op." Niet alles kan de tand des tijds doorstaan, maar Het Drentse Landschap zet zich in om het cultuurhistorische erfgoed zo goed mogelijk te behouden. "Je wilt graag genieten van het landschap, daar hoort ook bij dat je kan leren hoe het landschap is ontstaan, wat de geschiedenis ervan is", aldus Vegter.
Debat steeds scherper
"Wij zijn al jaren bezig om te laten zien wat er in onze terreinen gaande is op het gebied van biodiversiteit. We zijn actief op allerlei fronten om die diversiteit te behouden, waar mogelijk te vergroten. We nemen beheermaatregelen, maar zijn ook betrokken bij het programma Boer Burger Biodiversiteit dat zich richt op de biodiversiteit in landbouwgebieden rond de natuurgebieden. Op onze drie eigen beheerboerderijen voeren we zelf natuurinclusieve landbouw uit, en dat blijkt te werken."
Vegter merkt dat het debat over stikstof en natuur steeds scherper wordt. Vragen als 'Wat hebben we aan die plantjes, aan die natuur?' en 'Heide is toch maar gemaakte natuur' bereiken ook de redactie van ROEG!
Zie ook deze ROEG!-uitzending: bedreiging van het Dwingelderveld door stikstof
Snippers heide
De heide is inderdaad aan het eind van de middeleeuwen door mensen ontstaan. Woeste veengronden en bossen veranderden door een vorm van extensieve landbouw in heide, akkers rond de dorpen en hooilanden in de beekdalen. "Het heeft veel variatie in het landschap gebracht. Een eeuw geleden was Drenthe feitelijk nog een groot heideveld doorsneden door beekdalen, met hier en daar een esdorp. Dat hele pallet is verdwenen."
"In een eeuw tijd hebben we dat teruggebracht naar een aantal snippers natuurgebied met daaromheen intensief gebruikt landbouwgebied. En de overgebleven natuurgebieden staan onder druk, door de stikstof, maar ook door ontwatering en doordat het eilandjes zijn geworden."
Paarse heide
Toch zagen we deze zomer opvallend mooi bloeiende heide. Vegter: "Er kwam gelukkig op tijd enige regen en die bracht de heide tot bloei. Maar veel bloeiende kruiden zijn er al verdwenen. Het ontbreken van de nectar uit deze kruiden zorgt vervolgens weer voor minder insecten en vlinders, en dat zorgt weer voor minder vogels. Dat begon al in de jaren zeventig. Toen is in tien jaar tijd de korhoen verdwenen. Waarschijnlijk doordat er niet voldoende geschikte insecten waren voor de kuikens."
Natuurorganisaties hebben zich gezamenlijk uitgesproken over de stikstofcrisis. Ze roepen op om de stikstofcrisis te benutten als kans voor de natuur en voor alle Nederlanders.
