Vermilion kocht stikstofruimte rond Wapse om te boren en kan dat zomaar weer doen

te koop
Een boer heeft een te koop bord in zijn weiland geplaatst © ANP / Hollandse Hoogte / Sander Koning
Overheden in Drenthe kunnen de opkoop van stikstofruimte door commerciële partijen op dit moment niet tegenhouden. Het is voor de provincie niet altijd haalbaar om zelf boeren uit te kopen en daarmee hun uitstootrechten over te nemen. Europese regels maken dat lastig. Bovendien zijn er middelen vanuit Den Haag nodig om het aankopen van boerenbedrijven op een goede manier vorm te geven.
Een voorbeeld in de gemeente Westerveld maakt pijnlijk duidelijk hoe overheden soms misgrijpen. Om twee diepboringen in het gasveld bij Wapse te kunnen doen, kocht en leaset Vermilion Energy de stikstofruimte van twee boerenbedrijven die al jaren geen melkvee meer hadden staan. De uitstoot van stikstof wordt hiermee dus mogelijk zelfs vergroot.

Onwenselijk

Deze stikstofhandel is niet illegaal, maar ook niet zoals het hoort, stelden raadsleden van de gemeente eind vorig jaar. Zij zien liever dat de stikstofruimte anders wordt benut: voor natuurherstel, voor bouwprojecten en voor de 119 PAS-melders in Drenthe die in de wachtrij staan om eindelijk een vergunning te krijgen en hun bedrijf voort te kunnen zetten.
Verhaal gaat verder onder de foto
Vermilion
Vermilion Energy boort op verschillende plekken in Nederland naar gas, waaronder in Drenthe © ANP / Hollandse Hoogte / Sander Koning
De twee boeren uit het voorbeeld van de gemeente Westerveld hebben contact gezocht met de provincie en de gemeente om hun rechten te verkopen. Een van de twee benaderde medio 2020 Klaas Smidt, destijds wethouder van de gemeente Westerveld. Maar omdat de bouwvrijstelling, een regeling waardoor er ondanks stikstofuitstoot toch gebouwd mocht worden, toen nog gold, had Smidt er geen oren naar.
Volgens hem was er op dat moment bij de gemeente nog geen behoefte aan het kopen van stikstofruimte. "Ik dacht dat er op termijn wel meer ruimte vrij zou komen omdat boeren zouden stoppen en mijn verwachting was dat zij er onderling uit zouden komen. Dat daar een hele handel omheen zou ontstaan, daar had ik toen geen flauw benul van. We zijn ingehaald door de realiteit."

Provincie kon meer uitstoot niet voorkomen

Prolander, de organisatie die in opdracht van de provincie werkt aan landschappelijke projecten, heeft een lijst van 110 boeren, die mogelijk interesse hebben om hun bedrijf (deels) te verkopen. Met hen is contact geweest over de verkoop van stikstofruimte op basis van de eerste uitkoopregeling uit 2021. Dat contact wisselt van een simpel belletje tot uitgebreide keukentafelgesprekken. Een van de voorbeeldboeren is van die lijst verdwenen omdat hij geen interesse had in de uitkoopregeling. Van de andere boer wordt momenteel onderzocht of de natuurvergunning ruimte biedt voor verleasen aan Vermilion.
Verhaal gaat verder onder de foto
In Wapse worden diepboringen gedaan
In Wapse worden diepboringen gedaan © Kim Stellingwerf / RTV Drenthe
De provincie had graag de mogelijkheid gehad om de stikstofrechten te kopen. "Dan hadden we een 'lege' vergunning uit de markt kunnen halen", licht een betrokken ambtenaar toe. Nu is er mogelijk sprake van meer stikstofuitstoot, omdat het gaat om boeren die recent helemaal geen koeien meer hebben gehouden.

Uitkoopregeling niet populair

Het is de harde realiteit waar de provincie regelmatig mee te maken heeft. De oude uitkoopregeling was niet bepaald populair; daarmee zijn welgeteld vier boeren uitgekocht. Zo moesten boeren bij die uitkoopregeling permanent stoppen en konden ze soms niet op het erf blijven wonen terwijl dat al generaties lang het geval was. Of ze moesten stoppen met het hele bedrijf terwijl ze bijvoorbeeld alleen de uitstootrechten van een enkele stal wilden verkopen. Er zaten aan de regeling dus behoorlijk wat haken en ogen. De 'woest aantrekkelijke regeling' die minister Christianne van der Wal van Stikstof en Natuur vorig jaar aankondigde, wordt nog uitgewerkt.
Daarbij komt dat de provincie niet hoger dan marktconforme bedragen mag bieden, omdat Brussel dat kan uitleggen als staatsteun, zo zegt gedeputeerde Henk Jumelet. En dus kan de provincie niet opbieden tegen de bedragen waar commerciële partijen mee over de brug komen. "Het is aan de boer aan wie hij verkoopt. Als er de volgende dag een beter aanbod komt, kan je alsnog misgrijpen", aldus Jumelet.

Verleasen verbieden kan

Wat hadden overheden wel kunnen doen? Volgens milieuactivist Johan Vollenbroek, die de PAS-regeling succesvol aanvocht, had de provincie het verleasen van rechten wél kunnen verbieden. "Drenthe heeft ervoor gekozen dit toe te staan. Maar er zijn ook provincies waar dit niet mag." Vollenbroek verwacht dat veel boeren zich laten uitkopen door commerciële partijen als er niet snel wordt ingegrepen. "Er mogen nu geen rechten weglekken. Dat wordt een grote een ramp voor bestaande boeren en PAS-melders."
Verhaal gaat verder onder de foto
protest tegen gaswinning Vermillion wapse
Protest in december 2022 tegen de gaswinning van Vermilion in Wapse © RTV Drenthe
De situatie in Westerveld zou zich dus kunnen herhalen. Want Vermilion Energy wil de gaswinningsactiviteiten in de gemeente uitbreiden en zal nieuwe ruimte nodig hebben om de uitstoot van die activiteiten te compenseren. Dat stelt ook stikstofexpert Jan Willem Erisman. "De kans op herhaling is groot. Zeker als mensen gaan speculeren."

Juridisch houdbaar?

Ook vraagt Erisman zich hardop af of de deal met de twee boeren wel mag. "Het gaat om slapende vergunningen, emissies die helemaal niet bestaan. Dan zou je juist extra stikstofuitstoot hebben. De vraag is of deze transactie daarom überhaupt houdbaar is. Als dit wordt aangevochten bij de rechter, dan hebben ze een casus."
Vollenbroek brengt vergelijkbare zaken voor de rechter en denkt dat het verleasen van stikstofrechten niet zonder meer kan. "Je kan je rijbewijs ook niet een weekje uitlenen."

Heb je een nieuwstip, nieuwe informatie óf heb je een foutje gespot? Stuur een bericht, foto of filmpje via WhatsApp of mail de redactie.