Carnaval in Drenthe, waarom is dat eigenlijk vooral in de zuidoosthoek?

Dat werd aan de Zoek Het Uit!-redactie van RTV Drenthe gevraagd. Daarom doken we erin.

Bij carnaval in Drenthe denk je al snel aan katholieke enclaves die zich met name bevinden in Zuidoost-Drenthe. Echter heeft het katholicisme niet zo veel te maken met de oprichting van de carnavalsverenigingen, aldus twee van de oprichters van de twee grootste verenigingen van Drenthe.

Carnavalskenner Aad Sijtsma denkt daar echter anders over. "Als we hier geen katholieke enclave hadden gehad, dan hadden we nooit carnaval gehad." Sijtsma is zelf jarenlang verbonden geweest aan de organisatie van de optocht van Barger-Compascuum.

In de twee grootste carnavalsvierende dorpen, Barger-Oosterveld (Flintenstad in carnavalstijd) en Barger-Compascuum (Stiekelstad in carnavalstijd) is de oprichting van de verenigingen - die de optocht organiseren - ontstaan in de kroeg. In beide gevallen vroeg een barman: "Waarom hebben wij hier geen carnavalsvereniging?"

Barger-Compascuum en Barger-Oosterveld worden gezien als dé carnavalsdorpen in Drenthe. Het zijn niet de enige dorpen, want je hebt ook nog onder andere Zwartemeer, Weiteveen, Erica, Gasselte, Assen en - de jongste - Emmer-Compascuum.

Het is een strijd tussen Stiekelstad en Flintenstad om wie de eerste was met het oprichten van een carnavalsvereniging. Strikt gekeken naar de datum is Barger-Compascuum de eerste. CV 't Stiekelzwien, zoals de vereniging in Barger-Compascuum heet, is opgericht in 1965. De vereniging kwam voort uit een - katholieke - toneelvereniging.

"Dat was een toneelvereniging, dat kun je niet zien als carnavalsvereniging", zegt Geert Fühler. Hij is een van de oprichters van De Zeskante Steen in Barger-Oosterveld. "Wij zijn opgericht in 1970 en in 1971 hadden we de eerste optocht."

De eerste optocht in Barger-Compascuum kwam bijna tien jaar na de oprichting. "We begonnen in een zaaltje bij het café en zo'n tien jaar later, in 1972, is het bestuur uitgebreid en begonnen we met de optocht", zegt Wim Hartmann. Hij is een van de oprichters van 't Stiekelzwien. "Het kwam bij ons voort uit de toneelvereniging omdat we een leidster hadden die uit Limburg kwam. Zo is het eerste idee ontstaan."

Bij beide mannen zit nog oud zeer over wie de eerste, de grootste of de beste carnavalsoptocht van Drenthe heeft. Over één ding zijn de mannen het wel eens: "Iedereen is welkom in de carnavalsvereniging, daar hoef je echt niet katholiek voor te zijn."

Ook Sijtsma beaamt dat. "Zeker tegenwoordig is iedereen welkom. Maar als je kijkt naar welke dorpen katholiek zijn en welke niet, dan zie je wel degelijk dat het een katholieke grondslag heeft. Neem als voorbeeld Nieuw-Schoonebeek en Schoonebeek. Nieuw-Schoonebeek is katholiek en heeft wel een carnavalsvereniging, maar Schoonebeek helemaal niet. Dat is dan ook geen katholiek dorp."

Toch zien zowel Fühler als Hartmann die ene bewuste avond in de kroeg als de reden dat carnaval in Zuidoost-Drenthe zo groot is, in vergelijking met de rest van de provincie. Voor Fühler stond de toog in de SICA-bar, wat later de Boogie Bar werd, en voor Hartmann was het in Café Hogelink in Barger-Compascuum.

Zowel Fühler als Hartmann willen graag kwijt waar de naam van hun vereniging vandaan komt. Voor De Zeskante Steen, uit Flintenstad, komt de naam van het dobbelen wat de mannen graag aan de bar deden. De naam van 't Stiekelzwien uit Stiekelstad komt van de egel. "Want een egel mag je niet dood maken", aldus oprichter Hartmann.

Eerder zochten we al eens uit hoe het komt dat in de zuidoosthoek zoveel katholieken wonen. Dat komt omdat de veenarbeiders voornamelijk uit Duitsland kwamen. Daar is het katholicisme fanatieker dan aan onze kant van de grens. Dat diezelfde zuidoosthoek dan voornamelijk carnaval viert heeft zowel alles als niets te maken met de Duitse arbeiders die naar hier trokken en er een katholieke enclave stichtten.

"Kijk maar naar mijn naam", zegt Hartmann. "Natuurlijk zijn wij wel katholiek en stam ik af van de Duitse veenarbeiders. Maar bij ons kwam de bakker ook gewoon in het bestuur van de vereniging en die was niet katholiek. Daarnaast vierden de gereformeerden bij ons ook gewoon carnaval mee. Wel moesten ze om 12.00 uur weg, omdat het dan zondag is. Maar vieren deden ze wel hoor."

De strijd die Fühler en Hartman voeren over de grootste, mooiste of eerste carnavalsvereniging is er volgens Sijtsma veel minder dan vroeger. "Alles is veel meer op elkaar afgestemd. Vroeger reden de karren van Barger-Compascuum niet in Barger-Oosterveld, en andersom. Tegenwoordig gaat dat beter. Er wordt zelfs onderling overlegd over de optocht. We trekken gemeenschappelijk op."

Voor de provincie Drenthe zijn er meer Zoek Het Uit!-vragen in te dienen, maar daar geven we gewoon nu ook maar antwoord op. Want hoe heet Gasselte tijdens carnaval eigenlijk? Gasselte heet Meul'ndob. En hoe zit dat met Emmer-Compascuum? Emmer-Compascuum is het jongste carnavalsdorp. In 2014 is het opgericht en het dorp heet dan Kainbongel Stad.

Wat maakt het zo lastig te bepalen waar de eerste carnavalsoptocht was? In een eerdere Zoek Het Uit! kwam al naar voren dat de geschiedenis van Drenthe is opgeschreven vanuit een protestantse blik. Daar past carnaval niet in. Zo is er onderstaand filmpje van de intocht van Prins Carnaval in Assen (Pitlo in carnavalstijd) uit 1938. Althans, dat is de bijschrift van het filmpje.

Te zien is in de eerste paar beelden dat de prins aankomt bij Hotel Somer in Assen. Daarna wordt geschakeld naar intochten in het zuiden van Nederland. Er is echter geen enkele informatie verder bekend over een optocht in Pitlo in 1938.

Verbaas je je ook over iets in Drenthe? Of snap je van iets niet hoe het zit in onze provincie? Schroom dan niet en stuur een bericht naar zoekhetuit@rtvdrenthe.nl of vul onderstaand formulier in: