Taol of toal, we begriept mekaor en mekoar heul goed

Hier kuj Drents praoten
In het Drents schrijven we met 'ao' © Huus van de Taol
De meertmaond is de streektaolmaond en bij RTV Drenthe is daarvoor natuurlijk volop aandacht. Maar waarom schrijven wij in Drenthe nu 'ao' en zetten de Groningers en Twenten een 'oa' op het papier? Die vraag kwam binnen bij Zoek Het Uit!
De redactieleden pakken de handschoen op om deze taalverwarring eens nader aan de kaak te stellen. Voor het antwoord wendden we ons tot schrijver Anne Doornbos, geboren op Erica, tegenwoordig wonend in Een. Doornbos schrijft in het Drents, was onder meer voorzitter van de Stichting Huus van de Taol/Het Drentsche Boek en betrokken bij van het Nei Dreents Geneutschap.

Spreektaol

De schrijver stelt als eerste dat het Drents van origine een echte spreektaal is die niet of nauwelijks werd geschreven. In de loop der jaren werden wel wat spellingsafspraken gemaakt, maar die werden niet allemaal nageleefd. "Spelling ontstaat door afspraken en is vaak onderwerp van ruzie", zegt Doornbos. "Taal verandert en spelling verandert, maar iedere doorgevoerde aanpassing leidt vaak weer tot onenigheid."
(tekst gaat verder onder de foto)
T-shirt
Ter promotie van het Drents praoten © Huus van de Taol

Spellingscommissie

In 1980 werd een spellingscommissie in het leven geroepen door de Drentse Schrieverskring. Het komen tot goede spellingsafspraken was van levensbelang voor de uitgave van een Woordenboek van de Drentsche Dialecten, het levenswerk van Geert Hendrik Kocks.
De commissie hield rekening met eerdere spellingsvoorstellen en tradities en kwam tot een spelling, waarbij voor de hele provincie voor een bepaalde klank hetzelfde teken werd afgesproken. In 1983 kwamen de voorstellen op tafel, een opnieuw bewerkte versie kwam er in 1988 en die werd door de Drentse Staten vastgesteld. In 2000 werden in de spelling nog enkele kleine wijzigingen aangebracht.
Bovenstaande informatie is onder meer te vinden in de online-encylopedie Het Geheugen van Drenthe.

Passen bij klank

Maar hoe kwam het in Drenthe dan zover dat we 'ao' schrijven in plaats van 'oa'? "De spellingscommissie kwam met het voorstel in het Drents 'ao' te gebruiken, wat beter zou passen bij de klank", vertelt Anne Doornbos. "Dat is overigens niet uitzonderlijk, want ook in de Achterhoek en de Stellingwerven gebruiken ze 'ao', alleen niet in Twente en Groningen."
"Het gaat om een tweeklank", vervolgt Doornbos. "Die kom je in het Nedersaksisch heel vaak tegen, het Nederlands heeft die heel weinig. De spellingscommissie stelde zich tot taak de Drentse spelling niet te moeilijk te maken, het enigszins aan te laten sluiten bij het Nederlands. De 'ao' gaf toch vooral de klank goed weer." Volgens Doornbos wordt nog altijd geprobeerd om tot één schrijfwijze voor het Nedersaksische deel van Nederland te komen, maar is dat een lastig verhaal.
Het Drents zit nog altijd vol leven. Daarvoor spant onder meer het Huus van de Taol zich in. De organisatie ontstond in 2007 uit de Stichting Drentse Taol, Het Drentsche Boek en tiedschrift Oeze Volk. En dat het goed gaat met het Huus van de Taol bleek wel in 2017 toen RTV Drenthe kwam filmen vanwege het tienjarig bestaan.
Zie hieronder het bezoek aan het Huus van de Taol in 2017 (tekst gaat verder onder de video):
Bezoek aan het Huus van de Taol in 2017

Fouten

Schrijver Anne Doornbos zegt verder dat de spelling van het Drents bij nog lang niet iedereen in de provincie gemeengoed is, want er worden veel fouten gemaakt. Zo wordt vaak een 'n geschreven waar dat helemaal niet nodig is.
"Het woord leven schrijf je in het Drents precies zo als in het Nederlands, de gedachte was daarbij dat Drenten zelf wel wisten hoe het uit te spreken, dat hoefde volgens de leden van de spellingscommissie niet anders te worden geschreven. Toch schrijven mensen vaak lev'n en dat slaat helemaal nergens op."

De Veenkolonie

Opmerkelijk is natuurlijk het taalverhaal van de Veenkolonie. Daar spreken ze in het Groningse deel en het Drentse deel precies hetzelfde. Toch wordt in het Drentse gedeelte 'ao' geschreven en in het Groningse deel 'oa', maar gezellig pratend merk je daar helemaal niets van, iedereen daar begrijpt elkaar.
Hieronder een reportage van RTV Drenthe uit 2021. Ter promotie van het Drents verschenen toen 'beurtbalkies' op de lopende band. Tekst gaat na de video verder.
Supermarkten leggen Drentse 'beurtbalkies' op de band

Zoek Het Uit!

Heij nou ook een stoere vraog
over stark waoter of vrumd kruud
wij heurt het aait graog
stuur je vraog naor Zoek Het Uut!

Heb je een nieuwstip, nieuwe informatie óf heb je een foutje gespot? Stuur een bericht, foto of filmpje via WhatsApp of mail de redactie.