Milieuorganisatie wil handhaven Drentse PAS-melders via de rechter afdwingen

28 februari 2023, 07:00 • 4 minuten leestijd

Melkvee in een stal in Koekange © RTV Drenthe / Steven Ophoff

Milieuorganisatie Mobilisation for the Environment (MOB) stapt naar de rechter om de provincie Drenthe aan te zetten tot het handhaven van PAS-melders. Dat laat Johan Vollenbroek van MOB desgevraagd weten. "Zodra we de afwijzing van de provincie binnen hebben, gaan we kijken welke zaken we voor de rechter brengen", zegt Vollenbroek, die verwacht dat de provincie onderuit gaat in alle zaken die voor de rechter worden gebracht.

De PAS-melders hebben volgens MOB geen geldige vergunning in het kader van de Wet natuurbescherming. "Die PAS-melders zitten nu al bijna vier jaar in een illegale situatie. De regering moet nu eindelijk eens aan de bak, anders gebeurt er nooit wat. Dan is hun situatie over vijf jaar nog illegaal. Het is ook nodig dat er wat gebeurt omdat boeren nu problemen krijgen met de financiering", aldus Vollenbroek.

Wat is een PAS-melder?

Een PAS-melder is een (boeren)bedrijf dat onder het oude Programma Aanpak Stikstof (PAS) geen vergunning hoefde aan te vragen voor het uitbreiden van het bedrijf in de buurt van kwetsbare natuur. Een melding van de berekende stikstofneerslag volstond.

Onder dit Programma Aanpak Stikstof konden activiteiten met weinig stikstofneerslag doorgaan; de uitstoot zou in de toekomst worden gecompenseerd. De Raad van State haalde in mei 2019 een streep door die regeling, omdat deze in strijd was met Europese regels.

Sinds die uitspraak verkeren PAS-melders in onzekerheid. Zij moeten alsnog een vergunning aanvragen of hun illegale situatie moet worden gelegaliseerd. Tot op de dag van vandaag is er voor hun situatie nog geen oplossing.

Gedeputeerde Henk Jumelet zegt op dit moment niets voor de PAS-melders te kunnen doen, omdat er nog geen geld beschikbaar is uit Den Haag. Ook vreest hij dat het uitkopen van andere boeren om de PAS-melders te helpen, kan worden uitgelegd als ongeoorloofde staatssteun door Brussel.

Vollenbroek noemt die redenatie onzin. "Collega-boeren kunnen PAS-melders helpen aan stikstofruimte. Vergelijk het met het doneren van bloed. Maar ik zie weinig collegialiteit tussen boeren onderling. PAS-melders kunnen ook zelf stikstofruimte aankopen om uit hun illegale situatie te komen. Zelfs Mark van den Oever van Farmers Defence Force roept ze daartoe op."

Advocaat Valentijn Wösten, die MOB bijstaat, benadrukt dat het belangrijk is om onderscheid te maken tussen valse en echte PAS-melders. Valse PAS-melders zijn volgens Wösten bedrijven die voor 1 juli 2015 zijn uitgebreid en hiervan pas na die tijd melding hebben gedaan. "Er zit een aantal smokkelaars tussen en de provincie weigert om die ertussenuit te vissen. Daardoor staat de veehouderij er gekleurd op. Het moet eens klaar zijn met die flauwekul. Voor die valse PAS-melders moet gelden: achteraan aansluiten en je eigen boontjes doppen", stelt hij.

PAS-melders is volgens hem al de derde golf illegale bedrijfsuitbreidingen door de veehouderij. "De eerste golf was in de jaren negentig, toen de Interimwet Ammoniak en Veehouderij uit 1994 duizenden agrarische bedrijven legaliseerde. In een antwoord van de toenmalige regering in 1993 worden door de regering 4.800 illegale veehouderijbedrijven genoemd vanwege ammoniakemissies. De tweede golf illegale uitbreidingen vond plaats tussen 2005 en 2015, met opnieuw duizenden illegale uitgebreidingen wegens ammoniak en Natura2000. Waarop het PAS werd bedacht om die illegale bedrijven te legaliseren. Nu zitten we al met de derde golf."

(Tekst gaat verder onder de video)

Waarom stapt MOB naar de rechter?

Het kabinet zei vorig jaar de situatie van duizenden PAS-melders versneld op te willen lossen en stelde daarvoor 250 miljoen euro beschikbaar. Maar uit de brief die minister Christianne van der Wal voor Natuur en Stikstof onlangs naar de Tweede Kamer stuurde, blijkt dat stikstofruimte voor het oplossen van het probleem van de PAS-melders pas in 2025 beschikbaar komt.

De milieuorganisatie riep eerder de provincie Overijssel al op om te handhaven. Overijssel wist eind vorig jaar de gang naar de rechter te voorkomen doordat de provincie voor het jaar 2023 stikstofruimte heeft gevonden. Dat gebeurde in de vorm van een bemestingsverbod voor landbouwgronden die in provinciaal eigendom zijn.

MOB stuurde in mei 2022 een lijst met 50 PAS-melders aan de provincie met het verzoek op die bedrijfslocaties te handhaven in het kader van de Wet natuurbescherming. Volgens de milieuorganisatie zijn er in totaal 150 PAS-melders in Drenthe; Jumelet sprak recent over 122. Het gaat onder meer om melkveehouders, pluimveebedrijven en bedrijven die groene energie opwekken. Drenthe heeft een aantal van die dossiers van de MOB-lijst onderzocht en besloten bij acht bedrijven niet te gaan handhaven.

Uiteindelijk is het een politiek probleem, zegt Wösten. Hij vindt dat de provincie Drenthe zich moet melden om op basis van feiten tot een oplossing te komen. "Als de provincie wil praten, dan is dat prima, maar wel op basis van redelijkheid. Het moet in dat geval van twee kanten komen."

De raadsman van MOB verwacht geen uitspraak van de rechtbank op korte termijn.

PAS-melder Ludo Jansens uit Witteveen maakt zich zorgen. Hij heeft een zoon die hem graag op wil volgen. "PAS-melders zijn nu, zonder dat ze dit wilden, speelbal geworden tussen politiek en MOB. Ik kan me niet voorstellen dat deze strijd winnaars kent. In ieder geval heeft de natuur hier geen baat bij. De stikstofneerslag van PAS-melders is minimaal, anders konden zij ook geen PAS-melder zijn. Ik heb waardering voor de inzet van Jumelet en het provinciaal apparaat. Daar moet volgens mij toch de oplossing vandaan komen en naar ik hoop ook heel snel", aldus Jansens.