Deel 3: De geschiedenis van het Drents Parlement tot nu

Met die vraag ging de Zoek Het Uit!-redactie aan de slag. In een driedelige serie duiken we in de geschiedenis van de Provinciale Staten. Vandaag het laatste deel van dit drieluik. Een terugblik op de laatste honderd jaar. Deel 1 is hier te vinden, deel 2 vind je hier.

Begin 19e eeuw kregen de Staten dus langzaam de huidige vorm en we mochten naar de stembus, maar lang niet iedereen. Het begon met het censuskiesrecht, waarbij enkel mensen naar de stembus mogen als ze een bepaalde mate aan bezit hebben (voldoende belastbaar inkomen).

Het kiesrecht voor alle mannen werd eind 1917 ingevoerd. Er was toen passief kiesrecht voor vrouwen, ze konden wel worden gekozen, maar mochten niet zelf hun stem uitbrengen.

Het eerste vrouwelijke Statenlid in Drenthe is Johanna Bergmans-Beins uit Borger. Zij werd in 1919 in het Drents bestuur gekozen. Johanna Hindrika was een onderwijzeres met een grote voorliefde voor Drenthe. In de online encyclopedie Het Geheugen van Drenthe is te lezen dat Bergmans-Beins bovendien een schrijfster was van gedichten, verhalen en essays over Drentse volksgebruiken. Daarnaast schreef ze toneelstukken en in 1933 een roman, getiteld 'Het bloed kruipt waar 't niet gaan. Een vertelling uit het Drentse boerenleven'.

Bij de Provinciale Statenverkiezingen van 1923 mochten ook vrouwen naar de stembus.

Beide wereldoorlogen hadden volgens historicus Wim Ensing van het Drents Archief niet heel veel effect op het bestuur van Drenthe, niet anders althans dan op de rest van het land. In de Eerste Wereldoorlog was heel het land neutraal, dus Drenthe ook.

Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog was Reint Hendrik baron de Vos van Steenwijk commissaris van de koningin. Hij was in 1931 aangetreden, maar werd 1943 tot en met 1945 vervangen door Jan Liebe Bouma van de NSB. Bouma bekleedde het ambt van commissaris van Drenthe. Na de oorlog keerde Reint Hendrik baron de Vos van Steenwijk terug in zijn oude functie van commissaris van de koningin.

Eigenlijk bleef het bestuurlijk gezien ook in de jaren daarna rustig in onze provincie. De problemen die er waren golden meestal voor heel het land. In 1962 ging het aantal statenleden in onze provincie naar 47.

Wat voor flink wat opschudding zorgde, maar met het Drents bestuur op zich niets van doen had, was de Opstand der Braven in Hollandscheveld, in 1963. Boeren kwamen daar in verzet tegen de heffingen voor het Landbouwschap, een belangenbehartiger voor boeren.

Boer Klaas Hartman uit het dorp weigerde te betalen en dreigde door het Landbouwschap uit zijn huis te worden gezet. Duizenden boeren trokken onder leiding van boer Koekoek van de Boerenpartij naar Hollandscheveld om de ontruiming te voorkomen. Er ontstonden rellen met de gewapende politie en de boerderij van Hartman ging in vlammen op.

In 1973 trok het provinciebestuur in het nieuwe onderkomen aan de Westerbrink. Vijftig jaar lang inmiddels wordt onze provincie vanuit dat pand geleid. Volgens historicus Wim Ensing kabbelt het bestuur sindsdien rustig voort. "Drenthe vaart kalm mee met de rest van het land", aldus Ensing.

Een heftige ervaring voor de Drentse bestuurders en medewerkers was de bezetting van het provinciehuis in 1978. In de ochtend van 13 maart van dat jaar drongen om kwart over tien drie Molukkers het provinciehuis van Drenthe in Assen binnen. Enkele aanwezigen, onder wie commissaris van de koningin A. P. Schilthuis, konden ontkomen door naar buiten te springen.

De kapers eisten de vrijlating van alle Zuid-Molukkers die wegens vorige acties gevangen zaten. Verder wilden ze een vrije aftocht per bus naar Schiphol en een bedrag van 13 miljoen dollar. Ze stelden een ultimatum tot de volgende dag, 14.00 uur, daarna zouden ze gijzelaars doodschieten. Mariniers van de Bijzondere Bijstands Eenheid werden die dinsdag ingezet om de actie te beëindigen. In totaal werden 16 vrouwen en 55 mannen gegijzeld. Provinciaal planoloog Ko de Groot en gedeputeerde Jacob Trip kwamen bij de actie om het leven.

In 1978 wordt het aantal Statenleden verder uitgebreid naar 51 omdat de bevolking groeit. Een nieuwe Kieswet bepaalt in 2007 dat het aantal leden weer teruggeschroefd wordt, we hebben er dan 41. Maar er kwamen wederom nieuwe Drenten bij en dus wordt het aantal statenleden nu weer uitgebreid, naar 43.

Historicus Wim Ensing stelt dat er in onze provincie veel dingen goed gaan, maar dat er ook zaken fout verlopen, mede door landelijk toedoen. "Maar hoe slecht het soms ook lijkt, op de lange termijn komt er altijd wel iets goeds uit. Uit de geschiedenis blijkt dat meestal twee stappen vooruit worden gezet, een achteruit en dan weer twee vooruit en dan ben je per saldo toch weer wat verder gekomen, ik ben er wel optimistisch over."

Deze keer doen 19 partijen aan de verkiezingen in onze provincie en nooit eerder was dat aantal zo groot. Aan de kiezer nu de wonderschone taak om de goede keuze te maken.

Volgende week stellen we weer heel iets anders aan de kaak in Zoek Het Uit!

Heb je nou ook een vraag over Drenthe? Ben je benieuwd naar iets of valt je iets op? Stuur het in naar Zoek Het Uit!