Assense schrijft boek over kind zijn in Nederlands-Indië: 'Verhaal moet verteld worden'

"Mijn oma vertelde er mij vroeger nooit over, behalve als ik ernaar vroeg. Ze stopte het liever weg. Toen mijn opa overleed, besefte ik: als ik het nu niet vraag, dan zijn de verhalen weg. En kan ik er nooit meer achterkomen", vertelt ze.

Van den Berg heeft het project samen opgepakt met haar schoonmoeder en kunstschilder Herma van Bolhuis uit Assen. Zij maakte bij elk verhaal olieverfschilderijen. Terwijl schrijver Michelle sprak met de mensen, zette kunstschilder Herma ze op de foto, om ze vervolgens later op het doek te zetten.

"Eigenlijk is het idee samen ontstaan", vertelt Van den Berg in het Radio Drenthe-programma Cassata. "Het is een mooie combinatie om de verhalen van alle mensen die we hebben gesproken en hun geschilderde portretten te bundelen." Voor Van Bolhuis is het de eerste keer dat ze meewerkt aan een boek.

Oma Maud Wurster-Winter werd in 1939 geboren op Sumatra. Tijdens de Tweede Wereldoorlog woonde ze op Java. De vader van oma Maud werkte bij het kadaster en moest veel reizen. Tijdens die periode verdween hij spoorloos, vermoedelijk naar een werkkamp. Mannen moesten werken aan spoorlijnen en wegen.

Waar de vader van oma Maud precies dwangarbeid moest doen is nooit duidelijk geworden, zo vertelt Michelle van den Berg. "Zwaar had hij het wel gehad, want een paar jaar na de oorlog stierf hij op 38-jarige leeftijd, vermoedelijk aan uitputting."

Maud belandde met haar moeder en de andere kinderen van het gezin in een Jappenkamp. Het eten was schaars, met één keer per dag een handje rijst en gebakken slakken. Maud moest vooral haar moeder helpen, bijvoorbeeld door kilometers lang te lopen om water te halen.

Ook ziet ze met eigen ogen allerlei verschrikkingen in het kamp, zoals hoe van een vrouw het hoofd wordt afgehakt, omdat ze geen hoer wilde spelen voor de Jappen. Na de oorlog, in 1951, komt Maud in Nederland terecht met haar moeder en broertjes en zusjes. Uiteindelijk moesten in 1957 alle Nederlanders weg uit Nederlands-Indië.

Van oma Maud en de zeven geïnterviewden maakte kunstschilder Herma van Bolhuis drie schilderijen: een portret, een model in hun interieur en een Indische herinnering. Deze schilderijen zijn in het boek opgenomen. "We zien bij oma Maud twee portretten. Een klassiek portret en een in haar huiselijke omgeving. En een herinnering uit de tijd van Nederlands-Indië. Van alle geïnterviewden heb ik foto's gekregen uit die periode. En van iedereen heb ik een herinnering geschilderd", vertelt Van Bolhuis.

Na het verhaal van haar eigen oma ging ze als schrijver op zoek naar meer verhalen van kinderen uit die tijd in Nederlands-Indië. Dat bleek nog een behoorlijke opgave. "Binnen de gemeenschap wordt er niet veel over gesproken. We hebben ook mensen gesproken met Nederlandse roots. En dat is wat je terugziet in het boek: de persoonlijke verhalen van Nederlanders en van Indo's. Dat zijn mensen met Indisch bloed, omdat bijvoorbeeld vader of overgrootvader, die daar in de koloniale tijd werkten, trouwden met een Indonesische vrouw. Het is een mooie mix van mensen die kind zijn geweest in Indië."

Volgens Van den Berg staan in haar boek Kind in Indië verhalen die het vertellen meer dan waard zijn. "We kennen natuurlijk allemaal de verhalen over de Molukkers, omdat hier in onze regio een grote Molukse gemeenschap zit. Maar ik denk dat het Indische verhaal net zoveel aandacht verdient. In ons land gaat het namelijk om twee miljoen mensen, die daar een belangrijk stuk familiegeschiedenis hebben liggen."

Kunstschilder Van Bolhuis zat er met haar fototoestel bovenop, toen de acht geportretteerden over hun jeugdjaren in Nederlands-Indië vertelden. Verhalen die echt bij haar binnenkwamen, en waar ze ook stil van werd. "Het raakt mij enorm, heel emotioneel en ontroerend. Rauw ook vooral", beschrijft Van Bolhuis de verhalen over onder andere de Jappenkampen. "De eerste twaalf jaar van hun leven als kind zijn heel zwaar geweest. Dat heeft mij geraakt. Iedereen die als kind een oorlog doormaakt, wordt erdoor getekend."

Het boek Kind in Indië - opgroeien in de kloof tussen kolonialisme en onafhankelijkheid, is het eerste boek van Michelle van den Berg. Het boek wordt uitgegeven door Koninklijke Van Gorcum in Assen en verschijnt donderdag.