Verkenner: 'Vorm coalitie van BBB, VVD, PvdA en CDA'

7 april 2023, 13:02 • 5 minuten leestijd

De nieuwe Provinciale Staten bij de installatie op 29 maart © RTV Drenthe / Serge Vinkenvleugel

Het provinciebestuur van Drenthe moet een brede coalitie worden van BBB, VVD, PvdA en CDA. Dat is het advies van verkenner Astrid Nienhuis aan BBB en de Drentse politiek. Een coalitieakkoord kan gemaakt worden op hoofdlijnen, met na twee jaar een evaluatie of het de 'goede kant' op gaat.

Volgens Nienhuis doet zo'n coalitie recht aan de verkiezingsuitslag. Ook doet het recht aan de wens tot verandering, maar ook van continuïteit en stabiliteit in het besturen van Drenthe. Nienhuis heeft daarnaast rekening gehouden met de wens van BBB om niet drie, maar twee gedeputeerden te willen leveren. Ook wil BBB een zo breed mogelijk college. Samen hebben de vier partijen 28 van de 43 zetels in Provinciale Staten.

Nienhuis: "Omdat een coalitie zonder BBB niet denkbaar is, is tijdens de verkennende gesprekken extra aandacht besteed aan enkele speerpunten van BBB: landbouw en stikstof. Een groot aantal partijen onderschrijft het standpunt van BBB dat de stikstofdeadline van 2035 niet omlaag moet, zoals Den Haag wil. En dat het instrument van gedwongen onteigening van boeren, hoewel wettelijk mogelijk, voor dit doel niet zou moeten worden ingezet. BBB hecht eraan dat in de coalitie overeenstemming is over dit onderwerp."

Ze vervolgt: "De meeste partijen erkennen volgens de verkenner de impact van de wolf in Drenthe en zien het liefst beleid dat geen ruimte biedt voor de wolf."

De kandidaat-gedeputeerden voor de BBB zijn nog onbekend. Maar ze komen in ieder geval van buiten de fractie. Voor het CDA is Henk Jumelet weer de kandidaat-gedeputeerde, bij de VVD is dat Willemien Meeuwissen, die sinds twaalf jaar Statenlid is. Voor de PvdA is dat nieuwkomer Yvonne Turenhout.

(Tekst gaat verder onder de video)

Verkenner: 'Vorm coalitie van BBB, VVD, PvdA en CDA'

Nienhuis heeft in eerste instantie met alle partijen in Provinciale Staten om tafel gezeten. In een tweede ronde is verder gepraat met acht partijen: PvdA, VVD, CDA, SP, ChristenUnie, PVV, JA21 en BBB.

"Met de uitgangspunten in het achterhoofd is natuurlijk ook serieus naar andere partijen gekeken. Gelet op de grote hoeveelheid kleinere partijen en de voorgestelde coalities is aanvullend kort verkend of deelname van een samenwerking van kleinere partijen aan de coalitie een optie is", vertelt de verkenner.

Volgens Nienhuis bleek al snel dat dat qua draagvlak of programma niet realistisch is. "Bovendien zou een dergelijke constructie de betreffende gedeputeerde in een bijzondere en zeer 'ongemakkelijke' positie kunnen brengen en is daarmee in strijd met de wens om een stabiel bestuur te vormen."

Checklist van Nienhuis

De verkenner heeft zich tijdens alle gesprekken en het maken van haar advies steeds een aantal vragen voorgehouden:

Brengen deze partijen de gewenste nieuwe bestuursstijl? Nienhuis' conclusie is ja. Al zal dat voor een aantal partijen nog een zoektocht zijn. Maar Nienhuis is ervan overtuigd dat Provinciale Staten op dit gebied een nieuw college van Gedeputeerde Staten wel bij de les zal houden.
Is het voor de kiezer te begrijpen dat VVD en CDA ook in het kabinet zitten? Nienhuis vindt dat CDA en VVD in Drenthe zich voldoende afzetten tegen het landelijke beleid en dus "geen evenknie van hun Haagse partijen zijn."
Drie partijen uit de vorige coalitie blijven zitten, doet dat wel voldoende recht aan de verkiezingsuitslag? "Ja, want deze partijen hebben de meeste stemmen gekregen en kunnen de aanzet geven voor een vernieuwde agenda voor Drenthe", stelt Nienhuis.
Is de continuïteit van bestuur voldoende aanwezig? "Dat is nog niet helemaal te zeggen, omdat enkele kandidaat-bestuurders nog onbekend zijn. Een mooi onderwerp van gesprek in de formatie."

"Partijen zien de verkiezingsuitslag als een proteststem, maar ook als een noodkreet. Er is echt iets aan de hand, een gebrek aan vertrouwen in de politiek, een gebrek aan vertrouwen in Den Haag", vindt Nienhuis. "Er is een gevoel van onbehagen bij inwoners, een gevoel van niet gezien worden. Jonge generaties zijn bezorgd over hun toekomst."

Volgens de verkenner is er onvrede over de wijze waarop en het tempo waarin de overheid met 'grote dossiers' omgaat, zoals de gaswinning, de toeslagenaffaire en de stikstofproblematiek. Vaak zaken "met indringend persoonlijke leed voor grote groepen mensen tot gevolg. Men vraagt zich af of de overheid nog wel een overheid is voor iedereen, omdat steeds meer ongelijkheid wordt gevoeld, tussen groepen mensen in de samenleving, tussen regio's".

De opsomming van Nienhuis gaat verder: "De vraag wordt regelmatig gesteld of de vermarkting van publieke taken wel het gewenste effect heeft gehad. Er is al langer een roep om meer transparantie. Is dat de echte wens of is het een signaal van iets groters, namelijk dat de systeemwereld het dreigt te winnen van de leefwereld van inwoners? De wereld om ons heen verandert snel en niet iedereen kan dat meer bijbenen."

Door voor veel grote politieke opgaven steeds het woord 'crisis' te gebruiken, wordt het gevoel van onzekerheid bij de bevolking vergroot, denkt Nienhuis. Het in 2021 beloofde nieuw elan in de landelijke politiek blijft uit en in Den Haag lijken ze 'meer bezig te zijn met macht en profilering dan dienstbaarheid aan de samenleving', zo schrijft de verkenner.

"De plotselinge opkomst van een nieuwe partij in een politieke arena kennen we al langer. De versplintering van het politieke landschap is ook al jaren zichtbaar. De kiezer lijkt dus al vaker aan de bel getrokken te hebben en laat weten zich niet gezien of gehoord te voelen", zegt Nienhuis. "Nu BBB zo massaal gewonnen heeft, lijkt de boodschap steviger geland. Een uitgelezen kans om het anders te doen in Drenthe."

Nienhuis adviseert ook om inwoners beter bij de politiek te betrekken. Ze noemt een burgerraad, meer gebruik maken van kennis van inwoners en expertise in de Drentse samenleving en Provinciale Staten moeten er meer 'op uit'. "Wees aanwezig in de samenleving en weet wat er speelt", schrijft Nienhuis.

Volgens Nienhuis kan de rol van PS ook beter en sterker. "Neem het geluid van alle partijen in Provinciale Staten serieus. Een goed besluit is immers een meerderheidsbesluit, waarbij rekening is gehouden met de minderheid. Door dat te verwoorden, voelt de gehele samenleving zich mogelijk ook beter gehoord. Zorg dat Provinciale Staten beter in staat is om de kaderstellende en controlerende rol namens die samenleving te vervullen."

Komende woensdag wordt het advies van de verkenner besproken in het Drents parlement.