Weg vrij voor nieuwe plannen Tuinbouwschool Frederiksoord

"We zien de waarde van de tuin", vertelt Kim van den Belt, een van de nieuwe bestuursleden. "Op basis daarvan is het nieuwe idee ontstaan."

Frederiksoord kreeg in 1885 de eerste tuinbouwschool van Nederland. In een statig pand aan de Majoor van Swietenlaan kregen leerlingen uit alle hoeken en windstreken van Nederland les. In de grote tuinen van 7 hectare leerden scholieren over het vak in de praktijk. De school startte klein met negen leerlingen, maar groeide steeds verder uit tot een bekende opleiding. Uiteindelijk studeerden duizenden studenten af tot volwaardige 'tuinhaas'.

In 1965 breidde de school uit met een groot nieuwbouwcomplex achter de tuinbouwschool aan de straatkant. Het monumentale pand aan de voorkant werd afgestoten en kwam vorig jaar weer in beheer van de Maatschappij van Weldadigheid. Vele jaren later, in 2005, sloot ook de tuinbouwschool op de achterkant van het terrein haar deuren. Het onderwijs verplaatste naar Meppel.

Voor de tuinbouwschool zijn de afgelopen jaren meerdere plannen geweest. De meest recente zijn die van ondernemer Ruud Slot. Hij wil op de plek een zorghotel bouwen met levensloopbestendige koopappartementen. De gebouwen van de school kocht hij, de grond pachtte de ondernemer van de Maatschappij van Weldadigheid. Van een 'vitaliteitsoord' is het tot nu toe niet gekomen. Daarnaast raakte de ondernemer vanwege een miljoenenwinst in de zorgsector in opspraak.

De oude school raakte in verval. Vrijwilligers zorgden voor de tuin. In oude klaslokalen hebben kunstenaars hun atelier gemaakt. Alles in afwachting van een nieuw toekomstplan. Volgens Bob Veldman van het voormalige en huidige bestuur van de Tuinbouwschool gebeurde er te weinig en werden veel voorstellen tegengehouden.

Directeur Minne Wiersma van de Maatschappij van Weldadigheid zegt dat Slot nu een stap terug doet. Lukt het De Proef om alles rond te krijgen en de gebouwen aan te kopen, dan wordt het pachtcontract met Slot definitief ontbonden. Daarmee is de weg vrij voor de nieuwe vereniging om de plannen verder uit te werken. "Het initiatief lijkt erg goed", vertelt Wiersma. Slot laat aan RTV Drenthe weten dat het nog niet zover is. Hij ontkent noch bevestigt de situatie.

De Proef wil het helemaal anders doen dan voorgaande initiatieven. Het nieuwe bestuur wil namelijk geen directeur, maar een vereniging zijn dat werkt als collectief. "Dat doen we zodat er straks heel veel verschillende projecten hier kunnen plaatsvinden in de tuin", legt Van den Belt uit. "Het bestuur hebben we zo samengesteld dat er op alle vlakken zoals kunst en cultuur, educatie, tuinbouw en ecologie iemand aanwezig is. Iedereen kan op zijn of haar eigen manier bijdragen en heeft ook een netwerk om dat te realiseren."

De agrarische tak wordt vertolkt door het bedrijf Eerste Wijk uit Veenhuizen. Zij zullen met diverse doelgroepen de kas voor hun rekening nemen. Ruth Middelwijk van Hoeve Koning Willem 3 sluit daarbij aan met een proeftuin.

"Hier willen we nieuwe gewassen ontdekken", legt Middelwijk uit wijzend naar een braak liggend stuk grond. "Bij de projecten die lopen met streekproducten krijgen we vaak ook vragen over nieuwe streekproducten, maar het is best lastig om nieuwe gewassen te telen. Hoe moet je ze verbouwen? Hoe moet je ze oogsten? Op dit stukje kunnen we dat testen. We hebben hier zowel vanuit de landbouwkant als ecologiekant mensen bij elkaar."

De proeftuin krijgt daarbij hulp van hogescholen en universiteiten. Er is al een eerste subsidie toegekend aan een samenwerkingsverband bestaande uit de Technische Universiteit Eindhoven, 4F.STUDIO, de Universiteit Wageningen, de Universiteit Utrecht en de Hanze Hogeschool Groningen. De plek is altijd een grote leertuin geweest, vol experimenten en ontwikkeling. "Dat willen wij terug brengen", aldus Van den Belt.

Ecoloog Heilien Tonckens buigt zich als voormalig tuinhaas over de ontwikkeling van de historische tuin. Nu wordt de tuin onderhouden door een groep enthousiaste vrijwilligers, die worden straks ondersteund met extra expertise. "Al het oude waardevolle hout blijft bestaan en wordt straks weer goed op naam gezet. De schoffelende tuinhazen hebben we natuurlijk niet meer, dus ik hoop dat het een mix wordt van het ecologisch groen en het historisch groen."

Daarbij ziet Tonckens de tuin als een voorbeeld voor andere plekken in Nederland. "Hoe gaat de gemeente om met ecologisch groen? Het moet anders, daar zijn we het over eens. Maar niet iedereen weet hoe. Laten we kijken of we er hier mooie voorbeelden voor kunnen maken."

En de schoolgebouwen zelf? Daar komt als het aan het bestuur ligt ruimte voor educatie, residentie programma's, tentoonstellingen en een proefkeuken. Met de inkomsten die het bestuur ontvangt uit huur van de ruimtes wordt het gebouw opgeknapt. "Het draait niet om enorme winsten", vertelt Van den Belt. "Het moet genoeg zijn om jezelf op de been te houden en de gebouwen en opstallen te renoveren."

Wat met het statige gebouw aan de voorkant gaat gebeuren is nog niet bekend. Dat gebouw maakt geen onderdeel uit van De Proef. "Omdat het pand in een slechte staat is, kost de restauratie zo'n twee miljoen euro," legt Wiersma van de Maatschappij van Weldadigheid uit. "We kunnen voor het gebouw weinig subsidie krijgen. Met reguliere huur kun je dat niet zomaar opbrengen."

Daarom kijkt de Maatschappij van Weldadigheid nu naar verschillende mogelijkheden. Eén van de opties is een initiatief van hoveniers om een groenopleiding te starten. Volgens Wiersma zou een tuinbouwschool recht doen aan Frederiksoord. "Het past bij het gedachtegoed van de Maatschappij van Weldadigheid in het dorp. Maar er zijn nog meer opties."

Zo noemt Wiersma de optie van een boutique hotel. "Als een soort recreatieve versterking", legt hij uit. Ook lopen er nog gesprekken met een zorgondernemer waar Wiersma geen naam van wil noemen. "Het gaat om zorg die past bij dit gebied en bij de oorsprong van mensen die niet zelfstandig kunnen wonen zonder begeleiding. Mensen die een duwtje in de rug verdienen om dan weer in de maatschappij terug te keren."