Vijf vragen over Het IJzerkoekenoproer van Coevorden

Het is 22 december 1770, als het stadsbestuur van Coevorden besluit het traditionele nieuwjaarslopen te verbieden. De Nederduitse Gereformeerde kerk heeft het bestuur daartoe opgeroepen. "Tijdens de nieuwjaarslopen gingen arme mensen en kinderen op nieuwjaarsdag langs de deuren. Zij wensten de bewoners een gelukkig nieuwjaar", legt Stefanie Horneman, directeur van Stedelijk Museum Coevorden, uit. "Als een soort van tegenprestatie kregen zij dan een ijzerkoek, zeg maar een kniepertje. Daarnaast kregen zij vaak ook een neut. Het was eigenlijk een soort van Sint Maarten."

Volgens de kerk is dit een oud en slecht gebruik. Zij vragen daarom om een verbod. Horneman: "De kerk wilde natuurlijk dat mensen op die dag in de kerk zouden zitten. Daarnaast werd het door al die drank vaak iets te gezellig op straat."

Inwoners van Coevorden zijn woest als zij van het besluit van de stad Coevorden horen. Zij roepen op tot een protest, dat wordt verboden door het stadsbestuur. Die is bang voor rellen, maar de woede groeit hierdoor nog verder. Op Oudejaarsdag belegeren de inwoners, onder aanvoering van de ijzerkoekenbaksters en gewapend met vorken en rieken, het raadhuis. De magistraat ziet het van achter de ramen aan. Uiteindelijk geeft hij toe aan de eisen van het volk, maar de woedende menigte vertrekt niet. Garnizoenssoldaten moeten de magistraat uiteindelijk naar huis brengen.

Dat is niet helemaal duidelijk. Het oproer is in ieder geval een succes. Het verbod gaat van tafel. Maar de aanstichters van het oproer worden aangeklaagd voor het opzettelijk veroorzaken van onlusten. De Staten van Drenthe behandelde de zaak, maar de afloop hiervan is niet bekend. Horneman: "De nieuwjaarslopen blijven nog jaren bestaan. Pas ergens in de negentiende eeuw is er alsnog een verbod op gekomen."

Sinds vorig jaar wordt het IJzerkoekenoproer in Coevorden gevierd. Stefanie Horneman is de bedenker ervan. "Ik vind het een mooi verhaal, eigenlijk het kerstverhaal van Coevorden. De Coevordenaren lieten destijds zien dat ze niet over zich heen lieten lopen. Dit is daarom ook een feestje voor de inwoners."

Het oproer wordt gevierd met een optocht door centrum van Coevorden. Deelnemers kunnen zich vanaf 13.00 uur verzamelen in het Kasteel van Coevorden, waar ijzerkoeken, kniepertjes en oliebollen te krijgen zijn. Om 13.45 uur begint de tocht met acteurs en bezoekers vanuit het kasteel voor een route door het centrum van de stad. Onderweg wordt het historische verhaal verteld door acteurs en zijn er verschillende optredens van onder meer het Coevorder Mannenkoor en de Schutterij van Koeverden. De route eindigt in feestelijke stemming met steltlopers en andere theateracts bij de Weeshuisweide.