Hoe denken mensen van buiten de provincie over ons?
Veendrenten zijn roeg volk en zanddrenten willen niet hard werken. Deze en andere vooroordelen werden een kleine twee jaar geleden onder de loep genomen in het RTV Drenthe-programma Tussen Zand en Veen. Een oplettende kijker vroeg zich daarop af hoe het zit met mensen van buiten onze provincie.
Welke vooroordelen leven er over Drenthe en haar inwoners in de rest van het land? En zijn die dan vooral positief of negatief?
Deze vraag werd ingestuurd naar de redactie van Zoek het uit! Maar dit uitzoeken was nog geen eenvoudige klus. Er is namelijk voor zover wij weten geen onderzoek gedaan specifiek naar de reputatie van Drenten en wat voor vooroordelen er mogelijk over ons leven in andere provincies.
'Populaire provincie'
Dat onderschrijft Irene Stengs, antropoloog en onderzoeker naar rituelen en populaire cultuur bij het Meertens Instituut. Dit is een onderzoeksinstituut dat zich bezighoudt met de bestudering en documentatie van de Nederlandse taal en cultuur. Stengs: "Het is ingewikkeld om hier een direct antwoord op te geven. Het is best een complex fenomeen."
Uit turf, jenever en achterdocht, heeft de Heer de Drent gewrocht
Ze begint met een positieve noot: "Drenthe is een populaire provincie om op vakantie te gaan. Er zijn veel Nederlandse toeristen en dat is al heel lang zo. Dat hangt samen met positieve ideeën over Drenthe. Dat het bijvoorbeeld rustig en mooi is."
Verschil stad en platteland
Brabanders worden vaak omschreven als gezellig en van Friezen wordt gezegd dat zij grutsk (trots, red.) zijn. Maar bestaan er ook dergelijke stereotypes over het Drentse volk?
"Ook dat is een lastige vraag", zegt Stengs. "Te beginnen omdat 'het Drentse volk' niet bestaat. En het is niet duidelijk of bepaalde ideeën over hoe anderen over Drenten denken breed gedeeld worden." Het zou dus heel goed kunnen dat iedereen daar weer anders over denkt.
Het idee van een volkskarakter is totaal achterhaald
Wat wordt er dan wel gezegd over Drenthe? "Het denken in stereotypen komt op in bepaalde maatschappelijke ontwikkelingen. Dan kunnen kwesties over 'wij en de ander' ineens belangrijk worden." Een voorbeeld daarvan is tijdens de laatste verkiezingen. Toen kwam het verschil tussen stad en platteland ineens naar voren. "Dan is dat stereotype ingebed in emoties rond bijvoorbeeld de stikstofwetgeving die eraan komt, of het natuurbeleid ten aanzien van de wolf."
"Er bestond een negatief sentiment bij Drenten over het niet gehoord worden door politiek Den Haag. Maar dit geldt voor meerdere provincies, dus niet alleen voor Drenthe." In de media en politiek ging het vaak over de stad versus het platteland.
Onder meer de BoerBurgerBeweging (BBB) had het vaak over de kloof tussen beide. Je zou verwachten dat die partij alleen op het platteland populair zou zijn. Maar ook in stedelijke gebieden bleek de BBB het goed te doen. Dat laat volgens Stengs zien dat het hier niet zozeer om de kloof tussen stad en platteland gaat. "Het gaat om een breed wantrouwen, dat onder andere voortkomt uit de toeslagenaffaire."
Turf, jenever en achterdocht
Als je een Drent zelf vraagt naar de aard van de Drent zal die wellicht op de proppen komen met een oud gezegde: 'Uit turf, jenever en achterdocht, heeft de Heer de Drent gewrocht'. Hier zou uit blijken dat in onze provincie een achterdochtig volk woont. Ook in het boek De Nederlandse Volkskarakters van Anne de Vries wordt de Drent achterdochtig genoemd.
Passage uit De Nederlandse Volkskarakters, door Anne de Vries
En hier hebben wij, naar ik meen, een buitengewoon belangrijke factor, zo niet de belangrijkste, voor het verstaan van het Drentse volkskarakter. Dit werpt een verrassend licht op twee houdingen van den Drentenaar, die tegenover vreemden en die tegenover 'eigen volk'. Naar de ene zijde een voortdurend, waakzame achterdocht, die het karakter na zoveel eeuwen is ingebrand. Naar de andere zijde, als noodzakelijke reactie een mateloos vertrouwen, een onuitroeibaar gevoel van saamhorigheid, van solidariteit in alle omstandigheden; een zó sterk ontwikkeld gemeenschapsgevoel, dat het individu er in opgaat en zonder die gemeenschap niet meer gedacht kan worden.
Volgens Stengs zit er geen waarheid in de omschrijving van De Vries. "Het idee van een volkskarakter is totaal achterhaald en volledig gebaseerd op stereotypen", zegt Stengs. "Het kan best zijn dat mensen veel achterdochtiger zijn dan wordt aangenomen, maar dat is niet iets van Drenten alleen. In zijn algemeenheid zijn achterdocht en jaloezie heel belangrijke emotionele krachten waar niet veel aandacht aan wordt besteed in sociale wetenschappen. Het is al geen expliciet onderwerp van onderzoek, maar daarnaast zullen mensen niet gauw zeggen: ik wantrouw mijn buren. Mensen geven eerder sociaal gewenste, positieve antwoorden."
Het fenomeen naoberschap wordt bij zo'n onderzoek dan bijvoorbeeld eerder genoemd. Hiermee wordt de gemeenschap met buren en omwonenden bedoeld die elkaar helpen en een beetje voor elkaar zorgen. Dit komt ook terug in de karakterbeschrijving van De Vries. Maar naoberschap is ook niet iets typisch Drents. Ook in bijvoorbeeld Twente en de Achterhoek is dit een bekend concept.
Bekijk hier de aflevering van Tussen Zand en Veen over voordoordelen binnen Drenthe over zand- en veendrenten:
Waar zand- en veendrenten het waarschijnlijk wel over eens zullen zijn, is dat zij zichzelf zouden omschrijven als nuchter. Dit hangt samen met een idee van doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg. Dit wordt door velen wel gezien als een positieve eigenschap van de Drent. "Maar deze zegswijze is Nederlands en is helemaal niet Drents", zegt Stengs. "Het is een houding die deels voortkomt uit jaloezie. Mensen die laten zien dat ze succes hebben worden hiermee naar beneden getrokken of uitgesloten."
Wat mensen zeggen staat hier volgens Stengs haaks op wat mensen doen. Ze zeggen bijvoorbeeld 'doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg', maar tegelijkertijd willen de meeste mensen wel rijk en nog liever beroemd worden. Met een groter huis of dure auto laten mensen zien dat ze succesvol zijn. Dat talentenjachten zo populair zijn laat eigenlijk zien dat velen toch boven het 'normale' uit willen stijgen.
Armoedzaaiers?
In Drenthe wonen verder nog steeds veel mensen die afstammen van de paupers. Daarmee worden de voorouders bedoeld die ooit naar Drenthe zijn gekomen om te wonen in de Koloniën van Weldadigheid in Frederiksoord, Wilhelminaoord en Veenhuizen. Dit waren arme mensen die in Drenthe aan het werk werden gezet. Hier zou je een negatief idee van armoede aan kunnen koppelen. Worden de Drenten dan gezien als armoedzaaiers?
Dat lijkt wel mee te vallen. Stengs geeft aan dat het neerkijken op anderen meer gebeurt binnen provincies dan daarbuiten. "In Drenthe weet men zelf beter wie er uit de Veenkoloniën kwamen. Of wie er van de zandgrond waren."
Maar het gevoel van minderwaardigheid kan er toch zijn. Daar geeft Stengs een verklaring voor: "Een negatieve opmerking wordt beter onthouden dan een positieve."
'Ik ben en blief een boer'
In Drenthe wordt door een deel van de bevolking nog dialect gesproken. Door sommige mensen buiten de provincie word je als spreker van het Drents dan direct als boers gezien. Het boer zijn wordt dan gekoppeld aan het spreken van spreektaal. Dit werd lange tijd misschien gezien als iets negatiefs, maar dat is aan het veranderen.
"Er is een politiek van omkering op dit stereotype beeld aan de gang, die een beetje parallel loopt met de associaties die aan de omgekeerde vlag worden verbonden", zegt Stengs. "Een BBB-emotiestrijd, waarbij trots op de boer centraal staat." Het woord boer wordt bijna een geuzennaam. Dit is al langer zichtbaar bij bands die in dialect zingen, zoals Normaal of Mooi Wark.
Iets dat eerst negatief was, kan later of in een ander gezelschap juist als positief gezien worden. Zo blijkt maar weer dat meningen, vooroordelen en stereotypes over Drenten steeds veranderen en heel subjectief zijn. Iedereen kan en mag er weer wat anders van vinden.
Het lied Ik ben en blief een boer van Mooi Wark:
Zoek Het Uit
Heb je nu ook een boeiende vraag over wat je maar bezighoudt? Stuur een e-mail naar zoekhetuit@rtvdrenthe.nl of vul het formulier hieronder in.
