'Monumentale boerderijen kunnen heel goed woningen worden'

"Wat als we 10 procent daarvan kunnen gebruiken om leegstaand agrarisch erfgoed te kunnen herbestemmen? Ik denk dat je op die manier erfgoed een mooie toekomst kunt geven. En tegelijkertijd dat prachtige agrarische landschap vrij kunt houden. Want hoe zonde zou het het zijn als je die weilanden en akkers gaat volbouwen, terwijl we ook leegstaand agrarisch erfgoed hebben", zegt ze.

Als historisch geograaf kijkt ze verder dan de boerderij. "Ik kijk ook naar de connectie met het erf, de landerijen, het dorp en wegenstructuren. De hele samenhang: fysiek functioneel, maar ook sociaal maatschappelijk. Hoe het erfgoed heeft gefunctioneerd in de loop der jaren en wat het heeft betekend voor de mensen."

Ze vervolgt: "Als je op die manier kijkt naar erfgoed, wordt het ook logischer om het te zien als onderdeel van de maatschappij en de leefomgeving. Iets wat we over willen dragen aan volgende generaties. We staan immers ook voor andere opgaves, zoals verduurzaming en aanpassing aan het klimaat."

Op een symposium gisteravond over agrarisch erfgoed voor gemeenten, provincie en eigenaren, legt ze uit dat je bij herbestemming niet alleen moet kijken naar de economische waarde van een pand. Ze ziet bij herbestemming dat er vaak wordt gekozen voor grote horeca. Maar die draagt niet altijd bij aan de samenhang in een dorp.

"Wat als je zo'n grote boerderij zou gebruiken voor ouderen of juist jongeren om in een gemeenschap bij elkaar laten wonen? Dan draag je ook iets bij aan gemeenschapsvorming."

Ze wijst erop dat participatie van de burger met de invoering van de Omgevingswet op 1 januari 2024 een vast onderdeel is bij besluitvorming over dit soort dingen. "Zie dit dan niet als een verplicht nummer, maar vooral als een mogelijkheid om het samen te doen."

Pieter Brink zit in het bestuur van de stichting Drents Agrarisch Erfgoed. Hij zegt te vrezen dat het Drentse landschap wordt aangetast door die opgave van 13.000 woningen. Op het symposium wijst hij erop dat kernen steeds meer aan elkaar vastgroeien. "Dan verdwijnt het platteland. Dat is niet wat je wilt. En tegelijkertijd wil je ook niet dat er allerlei plukjes woningbouw op het platteland verschijnen. Het is belangrijk om daarover na te denken. En keuzes te maken."

Herbestemmen van agrarisch erfgoed kan ook wat hem betreft een deeloplossing zijn. Hij geeft als positief voorbeeld een boerderij in Havelte, die wordt verbouwd tot een woonhuis met bed en breakfast. Hij pleit ervoor dat de regelgeving voor herbestemming van agrarisch erfgoed op de schop gaat.

Brink: "Sta het als gemeente toe om een boerderij te splitsen in drie of vier eenheden. Wat mij betreft meer. En kijk als gemeente ook eens creatief naar de bijgebouwen. Vaak staan er grote schuren bij. Waarom niet ook daar een of twee woningen?"

Naast de herbestemming is de vraag hoe woningbouw op het platteland wordt ingevuld. "Sluit je aan bij de bestaande lintbebouwing of kijk je naar iets nieuws? Dat is de vraag. Een goed voorbeeld van hoe het kan is de vernieuwing van de koloniewoningen in Frederiksoord." In dat project staan dezelfde huizen als tweehonderd jaar geleden op dezelfde plek en zijn ze verduurzaamd.

Woningbouw kan volgens hem ook een oplossing zijn voor de verduurzaming van de landbouw. "De woningbouw neemt wat budget mee en dat kan wellicht deels worden ingezet om de transitie in de landbouw mogelijk te maken", aldus Brink.