Noordelijke kranten in het nauw: miljoenenverlies voor NDC
NDC mediagroep, uitgever van onder andere Dagblad van het Noorden, zit in financieel zwaar weer. Binnen twee jaar moet het bedrijf aantonen zelfstandig verder te kunnen, anders wordt NDC overgenomen.
In 2017 en 2018 leed het bedrijf miljoenenverliezen. In 2017 ging het om 5,2 miljoen euro, uit het onlangs verschenen jaarverslag over 2018 blijkt dat NDC dat jaar 4,8 miljoen tekort kwam. Zelfstandig lukt het NDC niet de broek op te houden, maar deals met de bank en aandeelhouders zorgen ervoor dat het bedrijf nog zelfstandig is.
Een concrete overnamekandidaat is er niet. Zelfstandig blijven heeft vooralsnog de voorkeur, stelt directeur Pier Baarsma. Hij is positief over de ingeslagen weg, waarin het bedrijf zich niet meer puur richt op het uitbrengen van kranten. Maar mocht de journalistiek in de regio in gevaar komen, is een overname onvermijdelijk.
Overname Boom in Meppel
Onder andere de overname van de nieuwstak van uitgeverij Boom in Meppel drukte zwaar op de begroting. Door die overname in 2017 kreeg NDC titels als de Meppeler, Hoogeveensche, Emmer en Asser Courant in handen.
Ook de terugloop van het aantal abonnees, dure reorganisaties en minder advertentie-inkomsten zorgen voor tegenvallende cijfers.
Het bedrijf heeft de focus verlegd van een pure krantenuitgeverij naar een 'crossmediaal bedrijf'. De 2,2 miljoen inwoners van Noord-Nederland moeten via allerlei (online) kanalen bereikt worden, die ook voor marketingdoeleinden gebruikt kunnen worden.
Dertien opzeggingen per dag
Krantentitels als de Leeuwarder Courant en Dagblad van het Noorden blijven uithangborden, maar juist die merken kampen met teruglopende abonnee-aantallen. De printoplage van Dagblad van het Noorden daalde bijvoorbeeld in de afgelopen twintig jaar met 100.000. Dat komt neer op dertien opzeggingen per dag.
<h2>Uitgebreid verhaal</h2><p>Lees hieronder het volledige verhaal over de financiële situatie van NDC mediagroep en de veranderingen bij het bedrijf in deze <em>longread</em>.</p><p>In het verhaal reageren media-deskundigen op de koers van het bedrijf en is namens de redactie van Dagblad van het Noorden Rob Zijlstra aan het woord. De leestijd bedraagt ongeveer 8 minuten.</p>
Krantenconcern NDC diep in de rode cijfers, maar blijft optimistisch
NDC mediagroep, de uitgever van onder meer het Dagblad van het Noorden, de Leeuwarder Courant en het Friesch Dagblad, is opnieuw diep in de rode cijfers gedoken. Abonnees blijven weglopen, de kosten zijn hoog en dure investeringen leveren NDC nog te weinig op. "We kunnen niet nog twee jaar doorgaan met dit soort cijfers."
NDC mediagroep is ook eigenaar van week- en nieuwsbladen in Drenthe zoals de Hoogeveensche, Meppeler, Emmer en Asser Courant. Onlangs verscheen het jaarverslag over 2018, een document dat een beeld schetst van een concern dat op het randje balanceert. 2018 was het tweede jaar op rij dat de krantenuitgever verlies leed, dat jaar 4,8 miljoen euro. In 2017 kwam het mediaconcern ook al in de rode cijfers (5,2 miljoen euro).
Onzekerheid
De directie is weinig terughoudend in het oordeel over de eigen positie. De omstandigheden zorgen voor een 'onzekerheid van materieel belang', staat in het jaarverslag. "Op grond daarvan zou gerede twijfel kunnen bestaan over de continuïteitsveronderstelling van NDC en dat daardoor NDC mogelijk niet in staat zal zijn in het kader van de normale bedrijfsuitoefening haar activa te realiseren en haar verplichtingen na te komen."
Twee jaar verlies op rij maakte de situatie voor NDC zo nijpend dat de aandeelhouders meerdere keren moesten bijspringen om het concern op de been te houden. Ze stelden geld (3,6 miljoen euro) beschikbaar om het NDC-vermogen te versterken. En via een letter of comfort stelden ze zich eind 2019 garant voor het opvangen van maximaal 2,8 miljoen aan tegenvallers, zodat het voortbestaan van NDC kon worden verzekerd.
Een dergelijke letter of comfort is een verklaring die eigenlijk alleen wordt opgesteld wanneer er serieuze twijfels bestaan over de continuïteit van een onderneming. In de regel vraagt de accountant erom.
We hebben de moed echt niet opgegeven
Ook mocht NDC het afgelopen jaar een achtergestelde lening van 5,5 miljoen later aflossen. Dat gaf het bedrijf lucht om zowel de reorganisatie als de investeringen voor de ommezwaai waar het bedrijf aan werkt te financieren. Om de afvloeiingsregeling vanuit de reorganisatie te kunnen betalen was bovendien een extra lening van 5 miljoen euro nodig die door aandeelhouder FB Oranjewoud Participaties op tafel werd gelegd.
<p><strong>NDC samengevat</strong></p><p></p><ul> <li>Verlieslijdend in 2017 en 2018,</li> <li>Aandeelhouders moeten bijspringen, bank grijpt in,</li> <li>Ommezwaai naar digitale abonnementen en online-activiteiten moeten omzet en resultaten verbeteren,</li> <li>Concern zoekt breed, via online, tv, krant en evenementen, verbinding met alle 2,2 miljoen noorderlingen,</li> <li>Adverteerders krijgen nieuwe mogelijkheden en manieren van adverteren,</li> <li>Inkomsten papieren krant dalen verder, inkomsten digitaal stijgen.</li> </ul><p></p>
Afspraak met bank
Een andere maatregel uit nood geboren, was dat met huisbank ING afspraken werden gemaakt over afbetaling van een lopend krediet. Dat was nodig omdat NDC gedurende een aantal maanden niet in staat was aan de voorwaarden van de bank te voldoen.
Niet voor het eerst sneed NDC ook in de eigen organisatie door in 2018 en 2019 in totaal 120 voltijdsbanen te schrappen. Het personeel is de tel van het aantal reorganisaties inmiddels kwijt.
Cijfers over 2019 zijn nog niet ter beschikking gesteld. Hoewel NDC rekent op groei van de inkomsten uit online-activiteiten en afvlakken van abonneeverlies, bereidt de uitgever zich voor op een tegenvallend jaar. De onderneming blijft op korte en langere termijn afhankelijk van de bereidwilligheid van de aandeelhouders om de ondersteuning voort te zetten, stelt de directie.
Oorzaken verliezen
Net als alle andere krantenuitgevers kampt NDC met een niet te stoppen terugloop van betalende abonnees. In 2018 turfden DvhN, LC en Friesch Dagblad 4 procent minder geabonneerden. Een afname waar NDC niet over klaagt, want de daling vlakt af. In de jaren ervoor lag de afname namelijk op 7 procent.
Over een langere periode bekeken, is pas goed te zien hoe dat uitpakt. Lag in 2000 de betaalde printoplage van bijvoorbeeld het Dagblad van het Noorden nog op 183.000 kranten, in 2018 is dat aantal circa 83.000. Een verlies van 100.000 abonnees in pakweg twintig jaar tijd, zo'n 5.000 abonnees per jaar. Dat zijn meer dan dertien opzeggingen per dag.
Het aantal digitale abonnementen stijgt, maar dat gaat langzaam en de groei compenseert niet de terugloop in papier. Bovendien brengen digitale abonnementen veel minder geld in het laatje. DvhN heeft nu iets meer dan 9.000 digitale abonnees, laat NDC weten.
Dat de resultaten zo tegenvallen komt behalve door aanhoudend abonneeverlies ook door dure reorganisaties, verlies van een belangrijke drukorder en door hoge investeringskosten vanwege overnames van uitgever Boom in Meppel, het Groningse videoproductiebedrijf Pro-Time en het marketingbedrijf Crossmedia Communicatie in Heerenveen. Daar komt bij dat sinds 2008 de advertentie-inkomsten met 70 miljoen zijn teruggelopen.
Twee jaar
NDC staat voor de taak een schip over een berg te tillen. Een klus waarvoor de verantwoordelijkheid momenteel rust op de schouders van directeur Pier Baarsma. "Deze situatie houden we niet nog langer vol dan twee jaar", concludeert hij. "Wanneer we niet binnen twee jaar kunnen aantonen zelfstandig verder te kunnen, dan worden we verkocht."
Niettemin is Baarsma optimistisch over de resultaten van de nieuwe koers, waarvan de eerste resultaten zich inmiddels laten zien in de toenemende inkomsten uit online activiteiten en extra drukorders en nieuwe (advertentie)contracten.
"We hebben de moed echt niet opgegeven", zegt Baarsma. Ook al is er 'onzekerheid van materieel belang', zoals hij het omschrijft, de huidige plannen zullen volgens hem NDC overeind houden als onafhankelijk regionaal mediabedrijf.
Veranderde koers
De verandering moet komen van de strategie die in 2015 is ingezet. Het bedrijf zit nu midden in het veranderproces van traditionele krantenuitgeverij naar wat NDC zelf omschrijft als een 'crossmediaal-mediabedrijf'. Volgens een onderzoek dat NDC door adviesbureau BoerCroon heeft laten doen biedt dat het bedrijf voldoende kansen zich verder te ontwikkelen.
Niet langer is de krant het hart van het bedrijf. Die rol wordt langzamerhand overgenomen door de redactie, die via alle kanalen waar NDC over beschikt de twee 2,2 miljoen inwoners van Noord-Nederland kan bereiken. Waarbij merknamen als Dagblad van het Noorden of Leeuwarder Courant als uithangborden worden gebruikt.
Breed aanbod
Nieuws bereikt Drenthe, Groningen en Friesland dus via de drie regionale kranten, online via websites als Sikkom, gericht op jongeren, via huis-aan-huis-bladen, via de tv-zender Podium TV en door organisatie van evenementen zoals Wonen & Co in Martiniplaza. Ook nieuwe apps zoals Sport Noord en podcasts en video moeten het bereik van de verhalen die de NDC-journalisten brengen verhogen.
Dat brede aanbod van NDC-kanalen is dan weer aantrekkelijk voor adverteerders die gerichter hun klanten kunnen bereiken.
Dat zet zoden aan de dijk, aldus Baarsma. Maar ook al nemen de inkomsten toe, de NDC-topman tempert de verwachtingen. De markt verandert volgens NDC zo snel dat nieuwe initiatieven of markten de druk op de oplage- en advertentieopbrengsten niet volledig kunnen opvangen.
We hebben allemaal het gevoel dat we er beter voorstaan dan enkele jaren geleden
Geen zinkend schip
Op de redactie van Dagblad van het Noorden zijn ze verandering inmiddels wel gewend. De laatste vijftien jaar is het de enige constante. "Het is absoluut zorgelijk", zegt Rob Zijlstra, secretaris van de redactieraad van de krant. "Dat is niet nieuw, krantenuitgevers hebben het zwaar."
"Maar," zegt Zijlstra, "naast de zorg is er hoop en vertrouwen. We hebben allemaal het gevoel dat we er beter voorstaan dan enkele jaren geleden. Vanuit de directie komen goede berichten over nieuwe adverteerders. Wat ons zeker ook hoopvol stemt is dat we investeren in nieuwe mensen en bedrijven hebben overgenomen. We hebben beslist niet het idee dat we op een zinkend schip zitten."
Uiteraard komt ook de huidige herstructurering, waarbij afscheid wordt genomen van tientallen collega's, hard aan, verklaart Zijlstra. Toch is het nu anders: "We hebben zware reorganisaties achter de rug waarbij er echt een mineurstemming hing in het bedrijf. Er waren momenten waarop we elkaar aankeken en ons afvroegen: hoe lang zijn we hier nog. Dat proef ik nu niet."
'Iets niet goed'
Volgens mediadeskundige en oud-lector journalistiek Piet Bakker leek het erop dat NDC het lek een paar jaar geleden eigenlijk wel boven had. Onrendabele aankopen zoals boekenuitgever NBK waren afgestoten en een dure ING-lening was afgekocht. "Wanneer je dan nu nog steeds geen winst maakt, dan doe je iets niet goed", zegt Bakker.
Hij wijst erop dat andere uitgeefconcerns zoals het Belgische DPG, eigenaar van kranten als de Volkskrant, Trouw en AD en het eveneens Belgische Mediahuis (Telegraaf, NRC) wel winst boeken.
<h2>Wie zijn de eigenaren van het krantenconcern NDC?</h2><p>NDC mediagroep is in handen van de twee aandeelhouders Stichting Je Maintiendrai Fonds en Fryslan Boppe Oranjewoud Particiaties BV. De eerste heeft zijn wortels in de uitgave van illegale verzetsbladen in de Tweede Wereldoorlog. Belangrijkste doelstelling van JM Fonds is het voortbestaan garanderen van de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden. FB Oranjewoud beheert de nalatenschap van de Frieslandbank en heeft als doel het bevorderen van het sociaal, economisch en cultureel klimaat in Noord-Nederland. Met expliciet de toevoeging dat FB Oranjewoud van waarde wil zijn voor Friesland en de Friezen.</p><p>Voorzitter Jorrit Volkers van FB Oranjewoud en vice-voorzitter Ali Edelenbosch van JM Fonds willen niet reageren op vragen over de financiële situatie bij NDC. Wel maakt iemand uit kringen van de aandeelhouders de opmerking: "Het is al jaren spannend en dat is het nu ook."</p><p>Of de vraag of aandeelhouders vanuit hun ideologische doelstelling verkoop van het concern zullen blokkeren, volgt het antwoord: "We hebben als aandeelhouders natuurlijk onze principes, die zijn al 75 jaar oud. Maar het eerste dat we willen is dat de krant overleeft. We zullen mogelijk een keer de afweging moeten maken over wat de hoogste prioriteit heeft."</p>
Dat DPG, met in 2018 1,6 miljard euro omzet en een netto winst van 126 miljoen, en Mediahuis (omzet 819 miljoen, 28 miljoen winst) positief draaiden komt hoofdzakelijk doordat ze erin slaagden kosten te drukken, aldus Bakker. Genereren van nieuwe inkomsten is volgens Bakker namelijk ontzettend moeilijk in een markt waar Facebook, Google, Instagram en andere internetgiganten ongeveer de helft van het advertentiebudget van alle bedrijven samen opeisen.
"Ik begrijp dat NDC naar andere wegen zoekt en bedrijven koopt", reageert Bakker. "Zoals de huis-aan-huisbladen van Boom in Meppel, maar het maakt een nogal wanhopige indruk. Het is een vlucht naar voren."
Wijn en koffie verkopen
Ook professor Huub Wijfjes, universitair hoofddocent journalistiek aan de Rijksuniversiteit Groningen, ziet weinig in de aanpak van NDC. Die wordt volgens hem door marketingmensen geregeerd: "Het bedrijf zegt inkomsten uit verkoop van wijn en koffie te willen halen. Dat zijn ideeën uit de marketinghoek."
Wijfjes: "Het lijken me onverstandige noodgrepen, die slecht te verenigen zijn met het idee dat vertellen van verhalen de kern van het bedrijf is, zoals NDC zelf stelt. NDC verkondigt dat het over twee jaar gezond is, maar waar de extra omzet vandaan moet komen is onvoldoende ingevuld."
Digitale speedboot
Volgens onderzoeker Bakker zit de uitgever met meerdere lastig op te lossen problemen. Allereerst lukt het grote traditionele uitgevers nauwelijks om geld te verdienen met online-activiteiten. Anders dan jonge, digitale mediabedrijven die vanuit een goedkoop kantoortje werken aan een enkel hip digitaal idee, boeken de vaak logge, bureaucratische uitgeverijen daar minder succes.
Bakker: "Zo'n kolos omvormen van olietanker naar digitale speedboot vergt veel organisatorische lenigheid. Maar weinigen krijgen het voor elkaar."
Waar de extra omzet vandaan moet komen is onvoldoende ingevuld
Man op een bankje
Fundamenteler is dat abonnees van de krant steeds ouder worden. Uit analyse van cijfers van het onderzoeksbureau NOM blijkt dat DvhN het redelijk lukt oudere lezers vast te houden. De krant slaagt er echter niet in nieuwe, jonge lezers te trekken. Wanneer de huidige generatie oudere lezers er niet meer is, kalft ook het abonneebestand dramatisch af.
Mediaonderzoeker Bakker ziet mede daarom een overname door een andere partij als een aannemelijk scenario. Waarbij DPG naar zijn idee de meest waarschijnlijke kandidaat is. NDC werkt er al mee samen bij de inkoop van advertenties en op redactioneel gebied.
NDC-topman Baarsma kent de geluiden uiteraard ook en wil een overname zeker niet uitsluiten (zie kader hieronder). Ook Rob Zijlstra van de DvhN-redactieraad heeft het idee al vaker voorbij horen komen. "We zeggen op de redactie tegen elkaar: Buiten, bij de voordeur, zit een man op een bankje. Een Belg. En die heeft geen haast."
<h2>Noordelijke kranten in Belgische handen?</h2><p>Blijft NDC mediagroep als zelfstandige regionale uitgever bestaan? Op de vraag hoe waarschijnlijk een overname is door het Belgische uitgeefconcern DPG, één van de twee grote krantenbedrijven (de Volkskrant, AD, Trouw) van ons land, antwoordt directeur Baarsma: "Die is heel aannemelijk. DPG wil ons dolgraag overnemen. Ze hebben alles, behalve Noord-Nederland."</p><p>Ook al benadrukt Baarsma dat zelfstandig blijven de voorkeur heeft, zegt hij ook: "Als een overname moet omwille van de continuïteit van de journalistiek in de regio dan zullen we daarvoor kiezen."</p><p>Baarsma: "Wanneer we niet binnen twee jaar kunnen aantonen zelfstandig verder te kunnen, dan worden we verkocht."</p><p>Al is DPG vanwege de al bestaande samenwerking met NDC de meest waarschijnlijke partner, de NDC-topman sluit een koop door het eveneens Belgische Mediahuis (Telegraaf, NRC) niet uit.</p><p>Gevraagd naar de belangstelling van DPG verklaart DPG-topman Erik Roddenhof: "DPG Media heeft recentelijk een overnamebod gedaan op Sanoma. We richten al onze aandacht op een goede en succesvolle integratie. We zijn dus nu niet bezig met andere overnames. De vraag is daarmee niet opportuun. We zijn zeer tevreden over de samenwerking met NDC. Er zijn op dit moment geen plannen om die verder uit te bouwen."</p><p>Dat de drie noordelijke provincies voor DPG een witte vlek zijn, doet niet ter zake zegt Roddenhof: "DPG heeft geen strategie gericht op uitbreiding van marktgebied. De strategie van DPG richt zich op het succesvol realiseren van een digitale transitie."</p>
